Ehson Sajidiy

DAISh(ISHID) va Xavorij g‘oyalarining taqqoslovi:

Takfir, zo‘ravonlik va islomga qarshi yondashuvdagi umumiy og‘ishlarni tahlil qilish

DAISh(ISHID) – bu bir vayronkor va takfirchi guruh bo‘lib, hijriy birinchi asrda yashagan dastlabki xavorij g‘oyalarining yangi ko‘rinishda takrorlanishidir. Har ikki oqim islomiy tushunchalarning noto‘g‘ri talqiniga asoslanib, ayniqsa musulmonlarni takfir qilish va mazhablararo zo‘ravonlikni oqlash orqali islom dinining buzilgan, xunuk bir qiyofasini taqdim etgan. Ushbu maqolada ushbu ikki guruh quyidagi uch asosiy yo‘nalishda tahlil qilinadi: takfirchilik, zo‘ravonlik va islomning asl ta’limotlaridan og‘ish.

Takfirchilik haqida:

Xavorijlar Safin jangidan so‘ng «La hukma illa lillah» (Hukm faqat Allohgagina xosdir) shiori ostida faqat to‘rtinchi xalifani takfir qilish bilan cheklanmay, o‘zlariga qarshi chiqqan barcha kishilarni ham kofir deb hisoblab, ularni o‘ldirishni joiz deb bilishdi. Ular Islomni yuzaki va mutaassibona talqin qilib, har qanday katta gunoh qilgan musulmonni dindan chiqqan deb e’lon qilishdi. Bu fikr «Kabira nazariyasi» deb nom oldi.

DAISh(ISHID)ham xuddi shu manhajga amal qilib, o‘zlariga bo‘ysunmagan barcha musulmonlarni – sunniylardan to shialargacha – takfir qildi va ularni o‘ldirishni halol deb bildi. Bu esa ko‘rsatadiki, har ikki guruh «takfir» tushunchasini o‘z raqiblarini yo‘q qilish uchun qurolga aylantirgan.

Zo‘ravonlik haqida:

Xavorijlar islom tarixidagi ilk guruh bo‘lib, boshqa musulmonlarga nisbatan tizimli zo‘ravonlikni joriy qilganlar. Ular nafaqat jang maydonida, balki ayollar, bolalar va oddiy fuqarolarni ham shafqatsizlarcha o‘ldirishgan.

DAISh(ISHID)ham aynan shu yondashuvga ergashib, asirlarning boshini kesish, ayollarni qullikka olish, oddiy insonlarning ommaviy qatllari kabi dahshatli jinoyatlar sodir etgan. Har ikki guruh jihod oyatlarining buzilgan talqinlari orqali o‘z zo‘ravonliklarini oqlashga harakat qilgan. Holbuki, asl islomda urush paytida tinch aholining huquqlarini himoya qilishga oid qat’iy qoidalar mavjud.

Islomiy qadriyatlardan og‘ish:

Xavorijlar Qur’on tarafdori ekanliklarini da’vo qilishgan bo‘lsa-da, rahm-shafqat, aql-idrok va bag‘rikenglik kabi asosiy islomiy ta’limotlarni amalda rad etganlar. Payg‘ambar alayhissalom ular haqida: «Ular dindan kamondan chiqqan o‘q singari chiqib ketadilar,» deganlar.

DAISh (ISHID)ham shariatni tatbiq qilamiz deb da’vo qilgan bo‘lsa-da, islomiy axloqiy qadriyatlarga eng yirik xiyonatni qilgan – din ulamolarini o‘ldirish, islomiy tushunchalarni buzish va boshqalar orqali. Shuning uchun bu guruh nafaqat islomni ifoda qilmaydi, balki islomiy qadriyatlarning eng katta dushmanidir.

Xulosa sifatida aytish mumkinki, xavorij ham, DAISh(ISHID) ham diniy matnlarni buzib talqin qilgan holda nafaqat islomga, balki butun insoniyatga zarar yetkazgan. Tarixiy bunday misollarni chuqur o‘rganish bizga bu kabi og‘ishgan fikriy oqimlarga qarshi kurashishda yordam beradi.

(ISHID) DAIShning kalomiy va fiqhiy asoslarini tanqid qilish:

1-DAISh (ISHID) va jihod tushunchasining buzilishi:

DAISh (ISHID) jihodning muqaddas tushunchasini ochiqchasiga buzib, bu ilohiy farizani islomga qarshi bir xiyonat vositasiga aylantirdi. Islomda jihod adolat, mazlumni himoya qilish va inson huquqlariga hurmat asosida belgilangan bo‘lsa-da, bu takfirchi guruh uni begunohlarni o‘ldirish, muxoliflarni terror qilish va dahshat tarqatish vositasiga aylantirdi. Bu og‘ish aynan tarixdagi xavorijlarning yo‘liga o‘xshab, DAISh(ISHID)  ularning zamonaviy vorislari sifatida shu yo‘ldan yurmoqda.

Islomiy asosiy manbalarda jihodga oid aniq shart va cheklovlar bor. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam aytganlar:

«لا تَغُلّوا وَلا تَغْدِرُوا وَلا تُمَثِّلُوا وَلا تَقْتُلُوا وَلِیداً»

(G‘anima o‘g‘irlamang, xiyonat qilmang, o‘likni kesmang, bolalarni o‘ldirmang.)

Ammo DAISh(ISHID)  bu ilohiy va insoniy buyruqlarni butunlay e’tibordan chetda qoldirib, bolalar, ayollar va tinch fuqarolarni shafqatsizlarcha o‘ldirgan va bu jinoyatlarni ochiq targ‘ib qilgan. Bunday vahshiylik – bu jihod emas, balki islom qoidalarining ochiqchasiga buzilishidir.

Barcha mazhablarning yirik fiqh ulamolari jihodni faqat zarur holatlarda, adolatli rahbar buyrug‘i bilan va islomiy urush axloqiga rioya qilgan holda joiz deb hisoblashgan. Imom Abu Hanifa rahmatullohi alayh ham jihod faqat musulmon yurtlarini himoya qilish yoki adolatli imomning buyrug‘i bilan bo‘lishi kerak, deganlar.

Ammo DAISh (ISHID) o‘zini har qanday diniy vakolatdan ustun qo‘yib, dunyoning istalgan nuqtasida, go‘yoki jihod nomi bilan odam o‘ldirishni o‘ziga halol deb biladi. Bu aynan tarixdagi xavorijlarning manhaji bo‘lib, o‘zlarini har qanday xalifadan ustun qo‘yishgan va har kimki ularga rozi bo‘lmasa, uni halok qilishga haqli deb hisoblashgan.

DAISh (ISHID) Qur’onning faqat urush holatlariga oid ayrim oyatlarini kontekstdan yulib olib, jinoyatlarini oqlashga urinadi. Holbuki, haqiqatparast islom ulamolari bu oyatlar tarixiy kontekstda, islomning umumiy tamoyillariga mos tarzda talqin qilinishi lozimligini doimo ta’kidlab kelishgan.

Begunoh insonlarni o‘ldirish, muqaddas joylarni buzish va odamlar orasida dahshat uyg‘otish – bu xavorijga o‘xshash (ISHID)larning aniq belgilaridir va islomda hech qanday o‘ringa ega emas. Hatto urushning og‘ir sharoitlarida ham, islom tinch aholiga, jamoat joylariga va hattoki hayvonlarga zarar yetkazishni man qiladi.

Ushbu takfirchi va ekstremistik guruh shariatni o‘rnatish da’vosi bilan aslida islomga eng katta xiyonatni qilmoqda. Ular na mujtahid, na olim, balki faqat bir necha kitob o‘qib, o‘zini fatvo chiqaruvchi deb bilgan johil va mutaassib kishilardir.

Dunyo bo‘ylab ahli sunna ulamolari va fatvo markazlari doim ta’kidlab kelishadiki, DAISh(ISHID) islom bilan hech qanday aloqaga ega emas va ularning amallari – jinoyatdir. Xuddi tarixdagi xavorijlar qandayki adashganlar sifatida tan olingan bo‘lsa, bugungi DAISh(ISHID)ham shunday adashgan va islomga zid guruh sifatida qoralangan.

Xulosa:

Haqiqiy islomiy jihod – bu adolat va haqiqatni himoya qilish uchun olib boriladigan kurashdir, begunoh insonlarni o‘ldirish, yerdagi fitna va terror emas.

DAISh(ISHID)bu muqaddas tushunchani buzib, islomga hech qanday xizmat qilmagan, aksincha, eng og‘ir zarbani yetkazgan.

Butun dunyodagi musulmonlar hushyor bo‘lishlari kerak – bu qonxo‘r guruh xuddi xavorijlar kabi yo‘q bo‘lishga mahkumdir. Haqiqiy islom esa – bu rahmat va adolat dinidir va bunday vahshiyliklarni aslo tasdiqlamaydi.