Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Abu Hurayra, Abdulloh ibn Abbos va Muoz ibn Jabal roziyallohu anhularni o‘z diniy maktablarida ta’lim berganlaridek, “Vadu lahum mo state’um”ni esa “Alo inna al-Quvat ar-Romiy” deb tafsir qilgan. Natijada Xolid ibn Valid, Bara ibn Molik, Abu Dujana Ansoriy, roziyallohu anhu kabi askarlar bitirdilar.
Xuddi shunday Said ibn Musayyib, Abu Hanifa, Uzoiy va Robiya rahimahulloh ilmiy doiralarni aylanib chiqdilar; Muso, Toriq, Qutiba, Uqba va Muslima ibn Abdulmalik rahimahullohning ot va nayzalari ularning ilmiy uchrashuvlariga ishonch bag‘ishlaydi.

Fozil ibn Ayyod ziyoratgohning shiddatli va kuydiruvchi jaziramasida nafili va umra tavoflarini qilishdan Allohning rizoligini izlagan bo‘lsa, Abdulla ibn Muborak qilich soyasida Allohning rizoligini izlardi.

Imom Abu Yusuf, Imom Muhammad va Imom Molik rahimahulloh hadislar yig‘ish, fiqhiy masalalarni jamlash bilan band bo‘lib, “Muta”, “Jomi Kabir”, “Amaliy” kabi kitoblar yozgan bo‘lsalar, bu xalifa Horun qilichining barakasi tufaylidir. To‘xtovsiz qor mavsumida rimliklarni Tarsus tog‘lariga yetaklagan Rashid orqaga surildi

Imom Buxoriy, Muslim va Termiziy rahimahulloh kabi roviylar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislarini olish uchun minglab kilometrlarni bosib o‘tganlarida edi, bu uzoq ilmiy sayohatlar bilan amalga oshirilgan bo‘lar edi. Xalifa Mo’tasim va Abbosiylar xalifaligining otlariga mezbonlik qilish orqali yanada tinchlik va xavfsizlik.

Falastinning bosib olinishi Ayyubiylarning lablarida tabassum uyg‘otgan bo‘lsa, lekin Afrikaning quruq va issiq cho‘llarida Yusuf bin Tashfin O‘rta yer dengizidan o‘tib, Andalusiyani qulashdan qutqarish uchun otlar tayyorlagan edi.

Bir tomondan ziyoratgohda “Labbaika lo sharika lakak labbaik”ning shirin ovozi aks sadosi yangrasa, ikkinchi tomondan Hindistondagi Sulton Mahmud G‘aznaviy takbirlari Somnatni parcha-parcha qilib yubordi, va u
Bilmadim bu xalqqa nima bo’ldi? Buni kim o‘ylabdi va qanday qilib biz ajdodlarimiz yo‘lidan yuz o‘girdik?