Ifrotchi va takfirchi ISHID guruhi islomiy tushunchalardan suiiste’mol qilib, tarixdagi eng yomon va g‘ayriinsoniy sud tizimlaridan birini namoyish etdi. Bu guruh og‘ma va noto‘g‘ri talqinlar bilan shunday bir tizim qurdiki, u na adolat va islomiy rahm-shafqat bilan bog‘liq edi va na haqiqiy shariatga asoslanar edi. Aslida, u qonli hokimiyatni mustahkamlash, bostirish va terror uchun vositaga aylandi.
ISHIDning o‘z-o‘zidan to‘qilgan sud tizimi islomiy qonun va adolatning hech bir asosiy printsipi bilan mos kelmasdi. U faqat “shariatni tatbiq qilish” degan nom ostida zulm, qo‘rquv va tashkil etilgan zo‘ravonlikni yoyardi. Bu og‘ma guruh islomning aslida adolat, insof, huquqlarga hurmat va inson sha’nini saqlash diniga asoslanishini unutdi. Islomiy sud tizimi aniq mezonlarga, shaffoflikka va ayblanuvchiga himoya imkoniyati berishga tayanadi. Ammo ISHID odamlarning johilligi va mintaqadagi beqarorlikdan foydalanib, islomni og‘ma va takfirchi qiyofada ko‘rsatdi va o‘zini go‘yoki “islomiy” va “xalifalik markazli” tizim asoschisi deb e’lon qildi.
ISHID tizimida jazolar ochiqchasiga va qo‘rquv uyg‘otish maqsadida ijro etilardi: qo‘l-oyoqlarni kesish, toshbo‘ron qilish, sahroda qatl etish va jasadlarni tahqirlash. Holbuki, islomda hudud jazolari uchun juda qat’iy shartlar qo‘yilgan: adolatli guvohlarning mavjudligi, ayblanuvchiga himoya huquqi va dalillarni sinchiklab tekshirish. ISHID esa bir necha daqiqalik soxta sudlarda bu qoidalarga amal qilmasdan hukm chiqarardi.
Masalan, fiqhda o‘g‘rilik jazosi faqat quyidagi shartlarda tatbiq qilinadi: o‘g‘ri og‘ir qashshoqlikda bo‘lmasligi, o‘g‘irlangan molning qiymati shariatda belgilangan miqdorga yetishi va jinoyat adolatli guvohlar bilan isbotlanishi. Ammo ISHID bu shartlarga e’tibor bermay qo‘llarni kesar, ba’zida esa bu jazoni “irtidod” aybi uchun ham qo‘llardi. Bu tushuncha butunlay noto‘g‘ri talqin qilingan edi. Bu noqonuniy tizimda hech qanday aniq qoidalar yo‘q edi, qarorlar faqat takfirchi va zo‘ravon talqinlarga ko‘ra qabul qilinardi.
Yana bir muhim nuqta – ayblanuvchining himoya huquqiga mutlaqo bepisandlik edi. Islomda ayblanuvchi o‘zini himoya qilish, dalil keltirish va jinoyat isbotlanmagan taqdirda oqlanish huquqiga ega. Ammo ISHID yuzlab odamlarni “josuslik”, “kofirlar bilan hamkorlik” yoki “islomiy xalifalikka qarshilik” bahonasi bilan, deyarli hech qanday himoya imkoniyatisiz qatl etdi.
Holbuki, hatto Payg‘ambarimiz صلى الله عليه وسلم davrida hamda xalifai roshidin zamonida ayblanuvchilarga to‘liq himoya imkoniyati berilgan va qozilar ularning dalil va shohidliklarini sinchiklab tinglashgan. ISHIDning bu xatti-harakatlari nafaqat islomga zid edi, balki inson huquqlarining asosiy printsiplariga ham qarshi bo‘ldi.
Islomiy sud tizimi ahlus-sunnaning to‘rt mazhabiga (hanafiy, molikiy, shofe’iy va hanbaliy) asoslangan bo‘lib, ular Qur’oni karim, sunnat, ijmo‘ va qiyosdan foydalanadilar va ishlarni ko‘rib chiqishda aniq metod va tartib-qoidalarga ega. Ammo ISHID bu me’yorlarni bekor qilib, mazhabiy va shaxsiy tizim yaratdi, unda faqat bir kishi yoki oz sonli guruh hukmron edi va mustaqil nazorat umuman mavjud emasdi. Holbuki, islomda davlat va sud hokimiyati ijtimoiy nazorat ostida bo‘lishi, ulamolar tomonidan kuzatilishi va hech bir hukm islomiy manbalardan tashqarida ijro etilmasligi lozim.
ISHID sud tizimi mutlaqo shaffoflik va adolatdan mahrum edi: hech qanday hujjatlar qayd qilinmas, mustaqil guvohlar eshitilmas va ochiq sud jarayonlari o‘tkazilmasdi. Qarorlar yopiq xonalarda qabul qilinar va ko‘p hollarda odam faqat noma’lum xabar yoki ishonchsiz ma’lumotlar asosida o‘limga hukm qilinar edi. Holbuki, shariatda shaffoflik, xalqning ishtiroki, e’tiroz qilish huquqi va qayta ko‘rib chiqish imkoniyati – xatoliklarning oldini olish uchun asosiy tamoyillardir. Islom har doim shaxsiy va ijtimoiy huquqlarni himoya qilishga intilgan, ammo ISHID o‘z amallari bilan barcha bu qadriyatlarni oyoq osti qildi.