Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ijtimoiy axloqlari Uchinchi qism
Naqib Ahmad Ahmadiy
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sahobalari bilan muomalasi
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘z sahobalariga mislsiz mehr-muhabbat bilan munosabat qilardilar. U zot doimo chiroyli axloq bilan ularga mehribonlik ko‘rsatardilar va ehtiyojlarini bilishni istardilar. Ularning hayoti haqida do‘st va g‘amxo‘r kishi kabi so‘rardilar. Agar kimdir muhtoj bo‘lsa va yordam bera olsalar, hech ikkilanmay yordam berardilar. Agar kimdir maslahat so‘rasa, eng yaxshi fikrlarini bildirardilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalari va boshqa odamlar bilan ko‘rishganda, yuzlari doimo nurafshon va tabassumli bo‘lar edi. Ularning yuzi hech kimni tashvishga yoki xafachilikka solmas edi. Hazrati Oisha roziyallohu anho aytadilar:
“Kanannabiyyu sollallohu alayhi vasallam iza balag‘ahu anirrojuli shay’un lam yaqul ma baalu fulanin yaqul, volakin yaqul: ma baalu aqvomin yaquluna kaza va kaza.”
(Sunan Abu Dovud, 4/397)
Agar kimdir noma’qul gap aytsa, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uni nomma-nom aytib, jamiyat oldida uyalib qolishiga sabab bo‘lmasdilar. Balki shunday derdilar: “Nega ayrim odamlar bunday gaplarni aytmoqda?”
Anas roziyallohu anhu rivoyat qiladilar:
“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hech qachon biror kishini yuziga qarab, unga yoqmaydigan so‘z bilan ranjitmaganlar.”
(Fathul Bari, Ibn Hajar, 6/575)
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam odamlar bilan juda hurmat va mehr bilan muomalada bo‘lardilar. Mashhur sahoba Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadilar:
“Kanar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam iza sofoha rojulon lam yanza’ yadahu min yadihi hatto yakuna arrojulu huvallazi yanza’, va la yasrifu vajhahu an vajhihi hatto yakuna arrojulu huvallazi yasrif, va lam yura ya’ni muqaddiman rukbatayhi bayna yaday jalisin lahu qott.”
(Shuabul Iymon, 10/449)
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kim bilandir qo‘l berib so‘rashsalar, u kishi qo‘lini tortmaguncha, qo‘llarini tortmasdilar. Shuningdek, yuzlarini undan burib olmasdilar, hatto o‘sha kishi avval o‘z nigohini o‘zgartirmaguncha. Bundan tashqari, u zot hech qachon oldilarida o‘tirgan kishining oldida oyoqlarini uzatib o‘tirmas edilar.
Jabir ibn Abdulloh roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam undan so‘radilar:
Tazavvajta?
(Jabir roziyallohu anhu dedilar:) “Na’am.”
(U zot so‘radilar:) “Bikron am sayyiban?”
(Jabir roziyallohu anhu dedilar:) “Bal sayyiban.”
(U zot aytdilar:) “Afolo jariyatun tula’ibuha wa tula’ibuk?
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam so‘radilar: “Qizga uylanganmisan yoki beva ayolga?”
Jabir roziyallohu anhu dedilar: “Bevaga.”
Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Nega qizga uylanmading? Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sahobalari bilan muomalasi
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘z sahobalariga mislsiz mehr-muhabbat bilan munosabat qilardilar. U zot doimo chiroyli axloq bilan ularga mehribonlik ko‘rsatardilar va ehtiyojlarini bilishni istardilar. Ularning hayoti haqida do‘st va g‘amxo‘r kishi kabi so‘rardilar. Agar kimdir muhtoj bo‘lsa va yordam bera olsalar, hech ikkilanmay yordam berardilar. Agar kimdir maslahat so‘rasa, eng yaxshi fikrlarini bildirardilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalari va boshqa odamlar bilan ko‘rishganda, yuzlari doimo nurafshon va tabassumli bo‘lar edi. Ularning yuzi hech kimni tashvishga yoki xafachilikka solmas edi. Hazrati Oisha roziyallohu anho aytadilar:
“Kanannabiyyu sollallohu alayhi vasallam iza balag‘ahu anirrojuli shay’un lam yaqul ma baalu fulanin yaqul, volakin yaqul: ma baalu aqvomin yaquluna kaza va kaza.”
(Sunan Abu Dovud, 4/397)
Agar kimdir noma’qul gap aytsa, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uni nomma-nom aytib, jamiyat oldida uyalib qolishiga sabab bo‘lmasdilar. Balki shunday derdilar: “Nega ayrim odamlar bunday gaplarni aytmoqda?”
Anas roziyallohu anhu rivoyat qiladilar:
“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hech qachon biror kishini yuziga qarab, unga yoqmaydigan so‘z bilan ranjitmaganlar.”
(Fathul Bari, Ibn Hajar, 6/575)
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam odamlar bilan juda hurmat va mehr bilan muomalada bo‘lardilar. Mashhur sahoba Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytadilar:
“Kanar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam iza sofoha rojulon lam yanza’ yadahu min yadihi hatto yakuna arrojulu huvallazi yanza’, va la yasrifu vajhahu an vajhihi hatto yakuna arrojulu huvallazi yasrif, va lam yura ya’ni muqaddiman rukbatayhi bayna yaday jalisin lahu qott.”
(Shuabul Iymon, 10/449)
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kim bilandir qo‘l berib so‘rashsalar, u kishi qo‘lini tortmaguncha, qo‘llarini tortmasdilar. Shuningdek, yuzlarini undan burib olmasdilar, hatto o‘sha kishi avval o‘z nigohini o‘zgartirmaguncha. Bundan tashqari, u zot hech qachon oldilarida o‘tirgan kishining oldida oyoqlarini uzatib o‘tirmas edilar.
Jabir ibn Abdulloh roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam undan so‘radilar:
“Tazavvajta?”
(Jabir roziyallohu anhu dedilar:) “Na’am.”
(U zot so‘radilar:) “Bikron am sayyiban?”
(Jabir roziyallohu anhu dedilar:) “Bal sayyiban.”
(U zot aytdilar:) “Afolo jariyatun tula’ibuha wa tula’ibuk?”
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam so‘radilar: “Qizga uylanganmisan yoki beva ayolga?”
Jabir roziyallohu anhu dedilar: “Bevaga.”
Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Nega qizga uylanmading? U bilan birga o‘ynab-kulib yashamasmiding?
Shunda Jabir roziyallohu anhu dedilar: “Ey Rasululloh, otam Uhud jangida shahid bo‘ldi va men yetti singlim bilan qoldim. Shu sababdan, men ularni boshqarib, parvarish qilishga qodir bo‘lgan bir ayolga uylanishni xohladim.” bilan birga o‘ynab-kulib yashamasmiding?”
Shunda Jabir roziyallohu anhu dedilar: “Ey Rasululloh, otam Uhud jangida shahid bo‘ldi va men yetti singlim bilan qoldim. Shu sababdan, men ularni boshqarib, parvarish qilishga qodir bo‘lgan bir ayolga uylanishni xohladim.”
