Abu Yusuf Jamol
Hay’at Tahrir al-Sham’ning Suriya’dagi g‘alabasi Yaqin Sharqdagi holatni o‘zgartirishda va xalqaro pozitsiyalarda katta ahamiyatga ega. Hay’at Tahrir al-Sham, Bashar al-Assad rejimiga qarshi kurashayotgan qurollangan guruhlar to‘plami bo‘lib, ularning maqsadi Bashar al-Assadning zolim rejimini ag‘darish va adolatli tizim barpo qilishdir. Bu guruh, IShID bilan ba’zi farqlariga qaramay, musulmon guruhlarga qarshi kurash olib boradi.
Suriya’dagi Hay’at Tahrir al-Sham’dan tashqari, kurdlar ham keng geografik hududni nazorat qilmoqda. IShID ba’zi hududlarda ta’sirga ega, ammo ularning nazorati ostidagi hududlar kam. Ushbu ikki guruh Hay’at Tahrir al-Sham uchun to‘siq bo‘lib, ayrim davlatlarning yordami bilan ular ushbu guruhga qarshi qo‘shma harbiy harakatlar amalga oshirishi mumkin.
Kurdlar, ehtimol, IShID kabi xavfli bo‘lmasligi va urush o‘rniga muloqotni tanlashi mumkin, lekin IShID uzoq yillik urush tajribasiga ega. Bu yollanma guruh Yaqin Sharqda va boshqa davlatlarda musulmon guruhlariga qarshi harbiy bosim vositasi sifatida ishlatilgan. Bundan tashqari, IShIDning rahbariyati va qo‘mondonligi Yaqin Sharqda joylashgan bo‘lib, bu ularga Suriyada va mintaqada o‘z ta’sirini saqlab qolish uchun keng miqyosli harakatlar olib borish imkonini beradi.
Suriya strategik mavqega ega mamlakat bo‘lib, Eron, Rossiya va boshqa davlatlar uchun juda muhim. Ular AQSh va uning ittifoqchilarining Yaqin Sharqdagi harakatlarini kuzatmoqchi. Shunga qaramay, Rossiya Ukraina urushi bilan band bo‘lgani sababli, Yaqin Sharqni tark etishi mumkin. Bu esa, Hay’at Tahrir al-Sham’ni barqarorlikka yaqinlashtirishi mumkin, ammo Eron hali ham tahdidlar yaratishi mumkin.
Hozirda Falastin bilan bog‘liq nizolar bilan band bo‘lgan Isroil rejimi Yaqin Sharqdagi musulmon guruhlari harakatlarini kuzatmoqda va betaraf bo‘la olmaydi. Isroil rejimi, Bashar al-Assad rejimidan qolgan harbiy uskunalar Yaqin Sharqdagi jihodiy guruhlar, jumladan, Hamasni kuchaytirish uchun ishlatilishi mumkinligidan qo‘rqmoqda. Bu esa, birlashgan harakat orqali Isroil uchun jiddiy muammo yaratishi mumkin.
Suriya Yaqin Sharq uchun muhim bo‘lib, Hay’at Tahrir al-Sham’ning to‘liq hokimiyati va davomiyligi salibchilar strategik maqsadlariga to‘liq zid keladi. Shunga qaramay, Hay’at Tahrir al-Sham shariatga muvofiq harakat qilish, xalq qo‘llab-quvvatlovini saqlab qolish, qasos olishdan voz kechish, umumiy avf e’lon qilish va xalqaro siyosatda betaraf bo‘lish orqali ijobiy munosabatlarni shakllantirishi mumkin. Shu yo‘l bilan ular markazlashgan va barqaror tizim asosini yaratib, doimiy barqarorlik tomon qadam tashlashlari mumkin.