Abu Hajar al-Kurdiy
IShID jinoyatlari Daylo viloyatida:
Oldingi qismlarda muhim bir nuqtaga ishora qilingan edi: Ibn Muljam izdoshlarining qadami qaerga borsa u yerda ahli sunna musulmonlarga qarshi qotillik va jinoyatdan boshqa narsa qolmagan; bu esa bu azg‘in va buzuq firqaning peshonasiga urilgan dog‘dir.
IShID kirib borgan va ko‘plab jinoyatlar sodir etgan hududlardan biri Iroqning Daylo viloyati bo‘ldi. Har qalay IShID bu viloyat ustidan to‘liq hukmronlik qila olmadi ammo bu holat ularning jinoyat sodir etishiga to‘sqinlik qilmadi. Ushbu qismda avvalo Dayloning geografik joylashuviga to‘xtalamiz so‘ngra IShID bu hududda qilgan voqealarini ko‘rib chiqamiz.
Dayloning geografik o‘rni:
Daylo Iroqning sharqiy qismida joylashgan muhim chegara viloyatlaridan biridir va quyidagi xususiyatlarga ega:
- Joylashuv:
Daylo Iroqning sharqida joylashgan. G‘arbdan Bog‘dod viloyati shimoldan Salohiddin shimoli-g‘arbdan Kirkuk va Naynava janubdan Vosit viloyati bilan chegaradosh; sharqda esa Eron Islom Respublikasi bilan chegaradoshdir.
- Tabiiy xususiyatlar:
Bu viloyat shimol va sharq tomonda Hamrin kabi tog‘ tizmalari bilan o‘ralgan. Shuningdek, unumdor dashtlar keng bog‘lar, ariq va dehqonchilik yerlari bu yerda mavjud. Shimol va sharqdagi tog‘li chegaralar balandligi va notekisligi tufayli yashirin harakatlar va kutilmagan hujumlar uchun tabiiy qo‘rg‘on hisoblanadi.
- Etnik va mazhabiy xilma-xillik:
Daylo aholisi turli etnik va mazhabiy guruhlardan tarkib topgan: shia, sunniy, kurd va turkman. Xonaqin va Jalula kabi hududlarda kurdlar istiqomat qiladilar; markaziy va janubiy hududlarda ahli sunna yashaydi boshqa joylarda esa shialar istiqomat qiladi. Shu etnik-mazhabiy tuzilma Dayloni mojaroli hududga aylantirgan va IShID bundan yomon maqsadlarda foydalanib kelgan.
- Strategik ahamiyat:
Daylo Bog‘dod yaqinida joylashgan bo‘lib poytaxt bilan shimoliy viloyatlar orasidagi muhim yo‘lak hamda Eron tomonidagi hayotiy yo‘l hisoblanadi. Shu xususiyatlar unga alohida strategik va xavfsizlik ahamiyati beradi.
IShID qanday qilib Dayloning ayrim hududlariga hukmronlik qildi?
IShID Dayloga bir necha bosqichda kirdi. Ba’zi hududlarda ta’sir o‘tkazdi, ammo oxir-oqibat Iroq armiyasi va boshqa guruhlarning qarshiligiga duch kelib orqaga chekinishga majbur bo‘ldi.
Asosiy bosqichlar quyidagicha bo‘lgan:
2014-yilning dastlabki oylarida IShID Dayloning shimoliy va markaziy hududlariga hujum boshladi. Ular daryo bo‘yidagi hududlar va atrofdagi bog‘larni egalladi hamda Buhriz (Ba’quba yaqinida) hududiga hujum qildi. Bir necha kun davomida ayrim hududlar IShID nazoratida bo‘ldi. Javoban, Iroq hukumat kuchlari va Eron tomonidan qo‘llab-quvvatlangan rofiziy guruhlar operatsiyalar boshladilar va IShIDning Bog‘dod va Kirkuk tomoniga yurishini to‘xtatdilar.
2014-yilning o‘rtalari va oxirida IShID Jalula va Sa’diyya kabi shaharlarning to‘liq yoki qisman nazoratini qo‘lga oldi. Muqaddadiya shimolidagi bog‘lar ham strategik hudud sifatida IShID qo‘liga o‘tdi. Biroq 2014-yil noyabr oyida kurd peshmergalari Iroq armiyasi va shia guruhlarining qo‘shma operatsiyasi natijasida bu hududlar qaytarib olindi va Jalula hamda Sa’diyya shaharlarida IShID ustidan ozodlik o‘rnatildi.
