Ahmad Xurosoniy
Vahshatchilikni tanish
Dunyo hayratlanarli texnologik taraqqiyot va axloqiy ustunlik da’volari asosida chizilayotgan bir paytda, birdan qadimiy vahshiylik soyasi bosh ko‘taradi; biroq bu safar qadim jangchilarning qiyofasida emas, balki zamonaviy insonlarning chehrasida ular “xilofat” bayrog‘ini ko‘tarib qon to‘kmoqda. ISHID yigirmanchi asrning hayratomuz va qo‘rqinchli hodisasi faqatgina bir terrorchi guruh emas; balki qadimiy zo‘ravonlikning yangi libosdagi qayta ko‘rinishidir. Endi u diniy mafkura kiyimida yuzaga chiqqan.
Ushbu yozuv, xilofat orzusida begunohlar qabrini paymol etayotgan vahshatparastlarning rivoyatidir. Asl muhim narsa bu qora hodisaning ildizlarini tushunishdir. ISHID to‘satdan paydo bo‘lmadi; balki tarixiy va fikriy sharoitlarning mahsuli sifatida tug‘ildi. Uning belgilarini islom tarixining qadimiy sahifalarida ham ko‘rish mumkin. Xavorij islomning dastlabki davrida musulmonlarni takfir qilish va zo‘ravonlikni oqlash orqali bu fikrning birinchi timsolini yuzaga keltirgan isyonchi to‘da.
Bugun esa ISHID xuddi o‘sha mantiq bilan, ammo ilg‘or vositalar bilan maydonga chiqdi. Ushbu maqola, tarixiy bog‘liqlikni diqqat bilan tahlil qilishga, vaqtlarga qarab faqat yuzini o‘zgartirayotgan, ammo qonxo‘r mohiyatini aslo tark qilmagan vahshatni ko‘rsatishga urinadi.
Afg‘oniston dard va qarshilik yurti birdan bu qonli fojianing asosiy sahnalaridan biriga aylandi. Garchi bugun ISHIDning jismoniy mavjudligi bu yurtda kamaygan bo‘lsa-da, ammo uning jamiyat tanasida qoldirgan jarohatlari hanuz yangi va alamli. Maqola bu achchiq haqiqatlarni anglab, mintaqaviy va hamdardona rivoyat taqdim etishga intiladi; bu rivoyat mazlum xalqning azoblarini unutmaydi va kelajak uchun muhim saboqlarni o‘zida jamlaydi.
Ushbu asar faqat tarixiy voqealarni qayd etishga intilmaydi; balki zo‘ravonlik va ekstremizm mexanizmlarini chuqur anglashga bir urinishdir. Biz ishonamizki, faqat bu hodisani aniq va keng qamrovli tushunish orqali uning takrorlanishini oldini olish mumkin. Maqola tanqidiy yondashuv bilan va ishonchli manbalarga tayangan holda, ISHIDning turli jihatlarini tahlil qiladi va oxirida vayronkor g‘oyalarga qarshi kurashish yo‘llarini taklif qiladi.
Ushbu turkumda ISHIDning fikriy asoslarini o‘rganishdan tortib, uning iqtisodiy va harbiy tuzilishini tahlil qilishgacha bo‘lgan masalalar ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, bu guruh qanday qilib diniy his-tuyg‘ulardan foydalanib yoshlarga aldov tuzog‘ini qo‘ygani ochib beriladi. Mintaqaviy va xalqaro o‘yinchilarning ISHIDning shakllanishi va kengayishidagi roli ham ko‘rib chiqiladi va bu murakkab masalaning sir-sinoatlari yoritiladi.
Umid qilamizki, bu yozuv ekstremizmga qarshi kurash yo‘lini yoritishda kichik bir qadam bo‘lib xizmat qiladi va sog‘lom diniy tafakkurni qayta qurishda o‘z o‘rniga ega bo‘ladi. Bu kitob tafakkur va qayta o‘ylashga bir da’vatdir; o‘tgan tarixning og‘riqli sahifalaridan kelajak uchun yorqin, insoniy va go‘zal hayot barpo etish chaqiriqidir.