Xavorij IShID haqiqiy musulmonlar tomonidan rad etilgani va musulmon tadbirkorlar hamda investorlar tomonidan moliyaviy yordam va iqtisodiy hamkorlik ololmaganligi sababli boshqa yo‘llar va manbalarga murojaat qilishdi, ulardan eng muhimi Iroq va Shom neftini sotishni aytish mumkin.
Ha! IShIDning noislomiy davlati sunniylar yashaydigan shaharlarni nazoratiga olgach, o‘zlarini u yerda haqli hukmdor deb bilib, musulmonlar g‘animatlari hisoblangan barcha moliyaviy manbalarni o‘z botil va noqonuniy maqsadlariga yetishish uchun sotishni boshladi.
Bu eslatmada biz quyidagilarga e’tibor qaratamiz: 1_ Neft qazib olish hududlari 2_ IShIDning bu manzildan olgan daromadi 3_ IShIDning neft mijozlari.
* IShIDning eng muhim va asosiy neft konlari:
Suriya hududida IShIDning eng muhim va asosiy neft konlari “Koniko” va “Al-Taym” bo‘lib, ular Suriyaning sharqidagi Deyr az-Zor shahrining g‘arbiy va shimoliy-g‘arbiy tomonida joylashgan.
Iroqda esa IShIDning eng muhim neft konlari “An-Najma” va “Al-Qayara” edi, shuningdek boshqa kichik va ikkilamchi konlar ham mavjud edi; masalan, Suriyaning “Al-Bukamal” shahridagi “Al-Ward” koni va Mosulning g‘arbida joylashgan va “Tel-Arraman” shaharchasi yaqinidagi kichik neft konlari.
* IShIDning neft sotishdan daromadi:
AQSh Moliya vazirligining bayonotiga ko‘ra, IShID 2014 yilda faqat neft xomashyosini va neft mahsulotlarini vositachilar orqali sotishdan taxminan 100 million dollar olgan.
AQSh Moliya vazirligi vakili Adam Zubin ham bir hisobotda, bu guruh neft savdosi orqali 500 million dollardan ortiq daromad olganini aytgan edi.
“Financial Times” gazetasining 2015 yildagi hisobotiga ko‘ra, mahalliy vositachilar va muhandislar tomonidan berilgan taxminlarga asoslanib, IShIDning nazoratida bo‘lgan hududlarda Suriya va Iroqdagi xom neft ishlab chiqarish hajmi kuniga taxminan 34-40 ming barrelni tashkil qilgan.
Shuningdek, ushbu hisobotda, bu hududlarda ishlab chiqarilgan har bir barrel xom neft 20 dan 45 dollargacha sotilgan va bu guruhning kunlik daromadi o‘rtacha 1,5 million dollar bo‘lganligi taxmin qilingan.
* IShIDning neft mijozlari:
IShIDning asosiy neft mijozlari Suriya va Turkiya bo‘lgan; ha! Xavorij IShID Suriya rejimi bilan birlashish va hamkorlik qilishda ayblangan mujohidlar bilan qonli janglarga qaramasdan, Suriya rejimi ularning eng katta savdo hamkori bo‘lgan.
Suriya rejimi yillar davomida Shomda minglab begunoh sunniylarning qonini to‘kkan va endi IShIDning nefti bilan uning hokimiyati avvalgidan ham mustahkamlanib borardi.
2015 yildagi xalqaro sanksiyalar Suriya rejimining IShID bilan hamkorligini hech qachon bo‘lgani kabi tasdiqladi; o‘sha yili AQSh Moliya vazirligi IShID va Suriya rejimi o‘rtasidagi neft savdosiga moliyaviy yordam va vositachilik qilgan to‘rt nafar tadbirkor va olti kompaniyani qora ro‘yxatga kiritdi.
Turkiya ham IShIDning katta neft mijozlaridan biri edi; 2015 yilda Moskvada Rossiya mudofaa vaziri o‘rinbosari Anatoliy Antonov shunday dedi: “IShID tomonidan Suriya va Iroqdan o‘g‘irlangan neftning asosiy mijozlari Turkiyadir.”
O‘sha davrdagi Iroq bosh vaziri Haydar al-Ibodiy ham Germaniya tashqi ishlar vaziri Frank-Valter Shtaynmayer bilan uchrashuvda, Turkiya IShID tomonidan Iroq va Suriyadan kontrabanda qilingan neftning asosiy xaridori ekanligini ta’kidlagan.
Bu IShID tomonidan musulmonlar ommaviy mulkini talon-taroj qilish va ularning jangovar mashinasini rivojlantirish hamda Islomga zarar yetkazish uchun qanday ishlatilganligining bir qismini tashkil qiladi.
Davom etadi…
