Harit Obaida

Bu o‘z davrida mo‘jizadan kam bo‘lmagan eng buyuk yutuqlardan biri edi. Bu harakat orqali Usmoniylarning mahorat va qobiliyati yaqqol namoyon bo‘ldi va bu, Alloh taolo ularni betakror mahorat va yuksak iroda bilan aziz qilganining belgisidir. Rumliklar Usmoniy kemalari tunda orol orqali “Oltin shox”ga yetib kelganini bilib qolgach, yuraklariga qo‘rquv va vahima tushdi. Chunki ular bunday narsaning mumkinligiga ishonmasdilar, biroq ko‘zlari bilan barchasini ko‘rib, bu mohirona rejaning haqiqatga aylanganini tan olishga majbur bo‘lishdi.

Bu g‘alabada Usmoniy imperiyasining muhandis va ishchilarining fidokorona sa’y-harakatlari ham tahsinga loyiqdir. Ular to‘liq ruhiy holatda, sabr-toqat bilan bu ulkan rejani amalga oshirishdi. Bularning barchasi bir kechaning ichida yuz berdi. Istanbul aholisi fath bo‘lishini xayoliga ham keltirmayotgan edi. Ammo 22-aprel tongida uyg‘onganlarida, osmonga ko‘tarilgan Usmoniylarning hayqiriqlari, imoniy qo‘shiqlari va “Allohu Akbar” takbirlari quloqlarini qamrab oldi.

Usmoniy kemalari tezda dengiz yo‘llarini egallab olishdi. Endi Konstantinopol mudofaachilari bilan Usmoniy qo‘shinlari o‘rtasidagi masofa nihoyatda qisqardi. Bir Vizantiya tarixchisi bu voqea haqida shunday yozadi: “Biz hech qachon bunday mo‘jizani na ko‘rganmiz va na eshitganmiz. Muhammad Fotih yerni dengizga aylantirdi, kemalarini to‘lqinlar o‘rniga tog‘lar ustidan haydadi. Bu bilan u Iskandari Kabirdan ham ustunlik oldi”.

Konstantinopol aholisi orasida umidsizlik va ruhiy tushkunlik tarqay boshladi. Shulardan biri shunday edi: “Konstantinopol faqat kemalar orol orqali o‘tsa, zabt etiladi”. Endi esa musulmon kemalarining Oltin shoxda paydo bo‘lishi shahar himoyachilari ruhiyatiga qattiq zarba berdi. Ular majbur bo‘lib, boshqa hududlardagi mudofaa kuchlarining katta qismini Oltin shox bo‘yidagi devorlarni himoya qilishga yo‘naltirishdi. Chunki bu devor boshqa devorlarga qaraganda zaifroq bo‘lib, ilgari dengiz suvlari bilan himoyalanardi. Bu kuchlarning joy almashtirishi shahar boshqa qismlaridagi mudofaaga salbiy ta’sir ko‘rsatdi.

Vizantiya hukmdori Oltin shoxdagi Usmoniy dengiz kuchlarini yo‘q qilish uchun bir qator chora-tadbirlarni ko‘rdi, ammo bu harakatlarning barchasi samarasiz bo‘ldi. Usmoniylar uzluksiz ravishda shahar mudofaasidagi istehkomlarga to‘p otar, arqonlar bilan devor ustiga chiqishga harakat qilar edi.

Vizantiya qo‘shinlari esa istehkomlar qurish va ularni portlovchi moddalar bilan to‘ldirish bilan band edi. Biroq musulmonlar devorlarni buzishga harakat qilgan paytda ko‘pincha muvaffaqiyatga erisha olishmasdi. Musulmonlar tomonidan qamal yanada kuchaydi va bu, ichkaridagi askarlarni haddan tashqari charchatdi va tashvishga soldi. Ular kecha-kunduz hushyorlikda bo‘lishar, tobora ko‘proq xavotirga tushishar edi.

Usmoniylar Bosfor va Oltin shox yaqiniga to‘pchilarni joylashtirdi. Ular Vizantiya va ittifoqchilarining kemalarini nishonga olishdi. Bu chora dushmanning dengiz transportini butunlay izdan chiqardi va Oltin shox, Bosfor hamda atrofdagi suvlarda dushman flotini falaj holatga solib qo‘ydi.

Konstantinning ittifoqchilari bilan majlisi:

Konstantin nasroniy ittifoqchilari bo‘lgan maslahatchilari va sarkardalari bilan yig‘ilish o‘tkazdi. Unda qatnashganlar Konstantinga shaharni tezda tark etib, nasroniy qabilalari va Yevropa davlatlaridan yordam so‘rashni taklif qilishdi. Ehtimol, boshqa bir nasroniy lashkar Muhammad Fotihni qamalni to‘xtatishga majbur qilardi. Biroq Konstantin bu taklifni rad etdi va dedi: “Men o‘limimga qadar kurashaman va xalqimni yolg‘iz tashlab ketmayman. Agar mag‘lub bo‘lsam, fuqarolarim bilan birga ko‘milaman. Bu shaharni tark etmaslik va uni himoya qilish mening muqaddas burchimdir va men bu burchni to‘la bajarayapman. Shuning uchun majlis ishtirokchilari menga shaharni tark etishni taklif qilmasinlar”.

Konstantin yordam so‘rab Yevropaga vakil yubordi. U Yevropaning turli burchaklariga bordi, ammo Muhammad Fotihga qarshi kurashishda hech qanday yordam topolmadi va umidsiz holda qaytib keldi. Usmoniy davlatining razvedka xizmatlari Konstantinopol va atrofidagi hududlardan aniq ma’lumotlar to‘plagan edi. Usmoniy rahbarlari u yerda nima bo‘layotganidan to‘liq xabardor edi.

Usmoniylar tomonidan ruhiy bosim:

Sulton Muhammad shahar devorlariga hujumni yanada kuchaytirdi va rejalashtirilgan g‘alabani amalga oshirishga harakat qildi. Usmoniy askarlari arqon va narvonlar yordamida devorlarga chiqishga intilishdi, har bir hujumni jasorat va fidokorlik bilan amalga oshirishdi. “Allohu Akbar” nidosi Konstantinopol askarlarining yuragiga qo‘rquv solardi. Usmoniylarning imoniy qo‘shiqlari esa ular ustiga chaqmoqday tushardi.

Sulton Muhammad Fotih tog‘lar cho‘qqisiga to‘plar o‘rnatdi va ularning o‘q yog‘diri bilan bandorga zarba berdi. Bu to‘plardan biri bir savdo kemasiga tegib, uni suvga g‘arq qildi. Qolgan kemalar esa qo‘rqib, o‘sha hududni tark etib “Ghalata” qal’asiga boshpana izlab ketdi. Quruqlikdagi Usmoniy qo‘shinlari chaqqonlik bilan nasroniy askarlarga hujum qilib, ularni larzaga soldi.

Sulton Muhammad Fotih kunduzi ham, tunda ham hujumlarni to‘xtatmasdi. Maqsadi dushmanni doimiy bosim ostida ushlab turish, ularni tinch qo‘ymaslik edi. Bu orqali dushman iroda va ruhiyatini sindirib, ularning ustiga ruhiy bosimni kuchaytirdi. Hatto eng kichik muammo ularga tog‘dek og‘ir tuyular edi. Bu to‘laqonli ruhiy urush edi. Qamal ostidagi askarlar bir-birining yuziga diqqat bilan qarashar, so‘zlarida umidsizlik ochiq ko‘rinardi.