Asad G’orzang

Amorat Islomiya Afg‘oniston va DAISh guruhi o‘rtasida qarashlar va strategiyalarda asosiy, diniy va siyosiy farqlar mavjud.

Amorat Islomiya boshidanoq barqaror va ishonchli harakat sifatida qolgan bo‘lib, ko‘plab diniy, madaniy, asosiy va siyosiy masalalarda DAISh bilan chuqur va yaqqol farqlarga ega. Bu yerda misol sifatida Amorat Islomiya va DAIShning ba’zi masalalardagi qarashlarini ko‘rib chiqamiz. Umid qilamizki, o‘quvchilar buni yaxshilab o‘rganadilar.

1. Amorat Islomiya Afg‘oniston:

Amorat Islomiya Afg‘oniston geografik hududlariga to‘liq e’tibor qaratadi va mamlakat ichida shariatni joriy qilishga intiladi. Bu harakat “Amirul Mo‘minin” rahnamoligida faoliyat yurituvchi, kengashga asoslangan tartibli boshqaruvga ega. Yetakchilar maslahat asosida tayinlanadi va qarorlar ham kengashlar orqali qabul qilinadi.

Amorat Islomiya barqaror hukumat qurishga sodiqdir va davlat muassasalarini faollashtirish va xizmatlarni odatdagi holatga keltirish uchun bor kuchini sarflaydi. Shariatni joriy qilishda ular mo‘tadillik yo‘lini tanlaydi va hududning madaniy va an’anaviy qadriyatlariga e’tibor beradi.

Amorat Islomiya yetakchilari va tarafdorlari kufr masalalarida juda ehtiyotkor bo‘lib, faqat ochiqdan-ochiq kufr qilganlarni murtad deb biladi. Ularning tarafdorlari va rasmiylari odatda hanafiy mazhabi va ahl as-sunnat val-jamoat yo‘liga amal qiladilar.

Hanafiy mazhabi fiqh va tamoyillariga amal qilib, bu mazhab olimlarining qarashlariga katta e’tibor beradilar. Bundan tashqari, boshqa ahl as-sunnat val-jamoat mazhablariga ham to‘liq hurmat bilan qaraydilar. Shuningdek, nazariy jihatdan, diniy ozchiliklar (masalan, shialar) huquqlarini himoya qilish mas’uliyatini jiddiy ko‘rib chiqadilar.

Amorat Islomiya rasmiylari va a’zolari xalqning to‘liq qo‘llab-quvvatlashi va hamkorligidan bahramand. Ular xalqning muammolarini hal qilish, shikoyatlarini ko‘rib chiqish va masalalarni tezkor hal etish uchun jiddiy chora-tadbirlar ko‘radilar. Shuningdek, odatda, boshqaruv, boshqarma va rivojlanish masalalarida xalq bilan maslahatlashadilar.

Amorat Islomiya Islomiy davlatlar va musulmon xalqlar bilan aloqalar o‘rnatishga intiladi va o‘zini Islom dunyosi birlik himoyachisi deb biladi. Ular odatda boshqa harakatlar va Islomiy davlatlarning ishlariga aralashishdan qochadilar. Amorat Islomiya to‘liq shariatni amalga oshirishga e’tibor qaratib, haddan tashqari qat’iylik yoki bo‘shashuvdan qochadi. Qur’on oyatlari va payg‘ambar hadislarining talqini hanafiy mazhab olimlari rahnamoligida amalga oshiriladi.

2. DAISh:

DAISh o‘zini yolg‘onchilik bilan global xalifat da’vosi qilib ko‘rsatib, siyosiy maqsadlariga erishish uchun odamlarni chalg‘itishga harakat qiladi. Bu guruh barcha an’anaviy tuzilmalarni rad etib, faqat o‘zining mutaassib qarashlarini qabul qiladi.

DAISh o‘z nazorati ostidagi hududlarda har qanday qarshilikni qattiq usullar bilan bostiradi va o‘zining buzuq fikri asosida Islom dunyosini notinch qiladi. Ularning fikrlariga qo‘shilmaydigan har qanday odamni murtad deb e’lon qiladilar.

DAISh o‘z maqsadlariga erishish uchun shafqatsiz usullardan, masalan, ommaviy qotilliklar, portlashlar va qo‘rqinchli videolarni tarqatishdan foydalanadi. Ularning tuzilmasi diktatorlikka asoslangan bo‘lib, rahbari mutlaq hokimiyatga ega. Kengash roli juda zaif, va har qanday qarshilikka juda qattiq munosabat bildiriladi.

Bu guruh barqaror hukumat qurishga emas, balki urush va qo‘rquvni kengaytirishga e’tibor qaratgan. DAISh shariatni joriy qilishda shafqatsiz va mutaassib harakat qilib, faqat o‘zining mutaassib talqinlarini qabul qiladi. Mahalliy madaniyat yoki an’analarga qarshi chiqib, ularni yo‘q qilishga intiladi.

DAISh kufr masalasida juda qat’iy bo‘lib, ularga qo‘shilmagan musulmonlarni keng miqyosda murtad deb biladi. Hatto nazariy jihatdan Islomiy tizimni qo‘llab-quvvatlovchi guruhlarni (masalan, Tolibonni) ham ular Islomdan chetga chiqqan deb hisoblaydi.

DAISh diniy qarashlarni qat’iy va mutlaq talqin qiladi. Ular faqat o‘z nazariyalariga e’tibor berib, boshqa talqinlarni to‘liq rad etadilar. Ularning odamlar bilan munosabati qat’iy va shafqatsiz bo‘lib, qo‘rquv va qo‘rqitish orqali odamlarni itoat ettirishga harakat qiladilar. Ularning nazariyalariga qo‘shilmaydigan oddiy odamlar kufr yoki xiyonat ayblovi bilan o‘ldiriladi.

DAISh iqtisodiy resurslar va odamlarning mulklarini haddan tashqari ekspluatatsiya qilish bilan tanilgan. Ular xalqni og‘ir soliqlar to‘lashga majbur qiladilar va itoatsizlik holatlarida qattiq jazolar qo‘llaydilar. Umuman olganda, DAISh va Amorat Islomiya o‘rtasida chuqur farqlar mavjud, bu yerda ularning faqat bir nechtasiga to‘xtalib o‘tildi.