Asad G’orzang
Ixtiloflar faqatgina Daishning taktika va strategiyalariga cheklanmaydi; balki ular rahbarlik, moliyaviy manbalar, chiroyli ayollar, ideologiya va mintaqaviy masalalar borasida ham o‘zaro ziddiyatlarga ega bo‘lib, bu esa Daish ichida zaiflik va ishonchsizlikka olib kelgan.

Mana bu yerda Daishning ichki ixtiloflarining bir necha jihatlari bayon etilgan, o‘quvchilar diqqat bilan o‘qib chiqadilar degan umiddaman.

1. Rahbarlikdagi ixtiloflar; Daish tashkilotida rahbarlikdagi ziddiyatlar vaqti-vaqti bilan yuzaga kelgan; 2019 yilda Daish asoschisi Abu Bakr al-Bag‘dodiy o‘ldirilgandan so‘ng, uning o‘rniga yangi rahbar tayinlanganida Daishda eng yuqori darajadagi ixtiloflar yuzaga kelgan.

Ba’zi guruhlar yangi rahbar tayinlanishini tanqid qilishadi va yangi rahbarlar Daishning asl ideologiyasiga to‘liq mos emas deb hisoblashadi.

2. Harbiy taktika va strategiyalardagi ziddiyatlar; Ba’zi Daish a’zolari harbiy strategiyalar borasida rahbarlari bilan kelishmaydi, ba’zilari begunoh odamlarni o‘ldirish ularning ideologiyasiga zid ekanligini va boshqa odamlarga yumshoqlik bilan munosabatda bo‘lish kerakligini ta’kidlashadi; shu bilan birga Daishning ekstremistlari va nodon rahbarlari qo‘pol taktikalardan foydalanishni yoqlaydi.

Bu ziddiyat shundan kelib chiqadiki, ba’zilari xalqning qo‘llab-quvvatlashini qozonmoqchi, boshqalari esa qattiqqo‘llikka ishonadi.

3. Moliyaviy manbalar ustida ixtiloflar; Daish turli manbalardan pul oladi va ushbu pulni taqsimlash ushbu guruh ichidagi asosiy ixtiloflarning manbai hisoblanadi. Ba’zi guruhlar pulni taqsimlashda o‘zlarining haq-huquqlari e’tiborga olinmayotganiga ishonishadi va bu esa Daishning ichki doiralarida ko‘proq ziddiyatlar paydo qilishga sabab bo‘lmoqda.

4. Hokimiyat va kuch nazorati ustida ixtiloflar; Markaziy rahbariyat o‘z kuch va vakolatini har bir mintaqada saqlab qolishga harakat qiladi va mintaqaviy rahbarlarni o‘z qonunlari va buyruqlarini bajarishga cheklamoqchi.

Biroq, ba’zi mahalliy rahbarlar buni o‘z kuchlari yo‘lidagi to‘siq deb bilib, markaziy rahbariyatga befarqlik yoki qarshilik ko‘rsatadi.

5. Ayollarni taqsimlashdagi kuch va ta’sir bo‘yicha ixtiloflar; Ba’zi mahalliy qo‘mondonlar jang maydonlari va operatsion hududlarda asirga tushgan ayollarni markaziy rahbariyatsiz o‘zlari taqsimlamoqchi bo‘lishadi, markaziy rahbariyat esa bu guruh ayollar va asir qizlar taqsimoti ustidan to‘liq nazorat o‘rnatishga harakat qiladi.

Ba’zi qo‘mondonlar esa ayollar taqsimotini o‘z shaxsiy manfaatlari uchun suiiste’mol qilmoqda.

6. Ayollarni mulk va oila hayotini taqsimlash; Daish tashkilotida ayollar urush o‘ljalari hisoblanadi va ba’zi qo‘mondonlar uchun xizmat va fidoyilik uchun taqdim etiladi.

Bu borada ham ixtiloflar kelib chiqadi; chunki ba’zi qo‘mondonlar ayollarni faqat o‘z yaqinlari yoki qarindoshlariga bermoqchi, boshqalari esa bu borada teng ulush olishni xohlaydi.

7. Chiroyli o‘g‘il bolalardan foydalanishga qarshi ideologik norozilik; Ba’zi Daish a’zolari chiroyli o‘g‘il bolalardan foydalanishni “noislomiy” harakat deb bilib, shu sababli ushbu guruhning ideologiyasini tanqid qilishadi.

Ular chiroyli o‘g‘il bolalar faqatgina uy vazifalari uchun jalb qilinishi kerak deb hisoblashadi, urush yoki targ‘ibot maqsadlari uchun emas; lekin aksariyat Daish a’zolari chiroyli o‘g‘il bolalarni o‘zlari bilan ushlab turishga va ulardan turli joylarda foydalanishga ruxsat beradi.

Bular Daish ichidagi eng katta muammolardan bo‘lib, ularning umumiy qudratiga va mintaqaviy bo‘linmalari o‘rtasidagi aloqalarga chuqur ta’sir ko‘rsatadi.