Abu Rayan Hamidiy
Badr g‘azovatidan olingan saboqlar:
Badr g‘azovatidan olingan saboqlar davomida, bugun yana bir nechta muhim nuqtalar va ibratlarni sizga taqdim etamiz:
- Jihod Islom shariatida barqaror hukmdir va Madina davrining katta qismini tashkil qiladi. Ammo shuni unutmaslik kerakki, shariat nuqtayi nazaridan sulh va kelishuvlar ham nojoiz emas. Chunki Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ko‘plab g‘azovotlarda jihod bilan birga sulh yo‘lini ham tutganlar. Musulmonlarning imomi va hukmdori musulmonlarning holatini har tomonlama baholashi, dushmanning vaziyatini ham tahlil qilishi lozim. Agar maslahat sulhda bo‘lsa, sulh qiladi; agar maslahat jihodda bo‘lsa, unda jihod qiladi.
Ya’ni, shariatda sulhni jihodga qarama-qarshi narsa deb bo‘lmaydi, balki uni jihodning bir qismi deb qarash mumkin. Hukmdor mavjud holat haqida olimlar va ogoh musulmonlar bilan maslahatlashib, shunga binoan qaror chiqarmog‘i kerak. Albatta, bu maslahat Qur’on va sunnatning aniq naslariga zid bo‘lmasligi sharti bilan.
- Mo‘min kishi shunga ishonmog‘i kerakki, ajallar yozilgan, belgilangan. Shu bois u jasorat va diniy g‘ayrat bilan kufrga qarshi turishi lozim: g‘olib bo‘lsa, izzatli hayotga erishadi, shahid bo‘lsa, bu ham mo‘minlar uchun buyuk orzulardan biridir. Badr lashkari na jihozga ega edi, na son va vositalar jihatidan dushman bilan teng edi, ammo Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ularning qalbiga solgan jasorat va g‘ayrat butun ummat uchun ilhom manbaidir.
- Islom lashkarining qo‘mondoni urushdan avval dushmanning holatini to‘liq baholashi, uning kuch va harakatlarini kuzatib borishi kerak. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bu masalada juda ehtiyotkor edilar, hatto shaxsan o‘zlari dushmanni razvedka qilish uchun tashqariga chiqardilar.
- Lashkar qo‘mondoni o‘z rejalarini oshkor qilmasligi, balki yashirin tutishi kerak. Ka’b ibn Malik roziyallohu anhuddan rivoyat qilinishicha, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam imkon qadar har bir g‘azovni sir tutardilar va yo‘nalishlarini oshkor qilmasdilar. Badr g‘azovatida ham ayni shu uslubni tutgan edilar. Buning qisqacha dalillari quyidagilardir:
- Bir chol u zotdan: “Sizlar qaysi to‘pdamansizlar?” deb so‘raganida, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Nahnu minal maa’” (biz suvdamiz) deb javob berdilar. Agar “biz musulmonmiz” deganlarida, bu orqali dushman ularning holati va kuchi haqida ma’lumot olgan bo‘lardi.
- Oisha roziyallohu anhadan rivoyat qilinishicha, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Badr kuni tuyalarni bo‘ynidagi qo‘ng‘iroqlarni yechishni buyurdilar. Bu ishning hikmati shuki, musulmonlar lashkarining izini topib bo‘lmasin, dushman ularning joylashuvini bilmasin.
- Badrga harakat qilayotgan paytda, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ochiqchasiga “Badrga boramiz” demagan edilar, balki: “Oldimizda bir ish bor, kim tayyor bo‘lsa, yursin,” degan edilar. Bu uslubdan xulosa shu bo‘ladiki, harbiy rejalarning maxfiy bo‘lishi kerak va agar zarur bo‘lsa, faqat yaqin maslahatchilar xabardor qilinadi, boshqalar emas. Bu esa payg‘ambarona uslubdir.
- Habbob ibn Munzirning maslahati va odobli so‘zlari sog‘lom, yuksak va pok tarbiyaning namunasi edi. U Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga shunday dedi: “Agar bu joylashuv vahiy asosida bo‘lsa, biz unga itoat qilamiz; lekin agar bu insoniy fikr bo‘lsa, unda sal oldinga yurib o‘sha yerda oromgoh qilganimiz yaxshi.” Bu iboralar itoat va odob timsoli bo‘lib, rahbar oldida maslahat berish va fikr bildirishning sog‘lom uslubini ko‘rsatadi.
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam har doim boshqalarning fikridan foyda olardilar, hatto eng muhim va taqdirni belgilovchi masalalarda ham. Habbobning bu fikri ham aynan shunday vaziyatda berilgan va to‘g‘ri va strategik taklif bo‘lgani uchun Rasululloh uni ma’qulladilar.
Bir shubha va unga javob:
Ba’zilar o‘ylashi mumkin: nima uchun Abu Bakr va Umar roziyallohu anhumoning gaplari Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni qoniqtirmadi? Nega yana Ansorlarning fikrini bilmoqchi bo‘ldilar?
Javob shuki, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bilan Ansorlar o‘rtasidagi bitimga binoan, ular Madinadan tashqaridagi urushlarda qatnashishga majbur emasdilar. Shu sababli Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘zlarining shariy burchlarini ado etmoqchi edilar va Ansorlarning bu harakatga rozimi yoki yo‘qligini aniqlamoqchi bo‘ldilar.
Ammo Ansorlarning pok safi, xuddi nubuvvatning ilk yillaridagidek, bu yerda ham qahramonliklarini ko‘rsatdi. Ular qalblarni to‘lqinlantiruvchi gaplar aytdilar, bu so‘zlar qo‘mondon qalbini ishonchga to‘ldirdi va isbot qildiki, ularning ahdi Alloh subhanahu va taologa bo‘lib, har doim Uning yo‘lida jonlarini fido qilishga tayyor edilar. Ular qilich bilan Islomiy nizom yo‘lidagi barcha to‘siqlarni olib tashlashga tayyor edilar.
