Abdan Safi
Bundan bir necha kun oldin AQSh prezidenti Donald Tramp Kongressdagi nutqida Pokiston Muhammad Sharifulloh (Jafar nomi bilan tanilgan) — Kobul aeroportiga uyushtirilgan hujumning gumon qilingan rejalashtiruvchisini qo‘lga olib, AQShga topshirganini e’lon qildi. Bu e’lon ortidan Pokistonning xalqaro miqyosdagi roli haqidagi bahslar yana avj oldi. Biroq asosiy savol shundan iboratki, bu hibsga olish chindan ham katta aksilterror yutug‘imi yoki shunchaki Pokiston diplomatik imtiyozlarni qo‘lga kiritish uchun ishlatayotgan siyosiy o‘yin va aldovmi?
Bu Pokistonning AQShni aldab, o‘z harakatlarini bo‘rttirib ko‘rsatishi birinchi marta emas. Ilgari ham Pokiston rahbarlari amerikalik rasmiylarni bir necha bor chalg‘itgan. 11-sentabr voqealaridan so‘ng Pokiston yuzlab mujohidlarni AQShga topshirib, milliardlab dollar yordam oldi. Lekin shu bilan birga, mujohidlar bilan bog‘liq bo‘lmagan o‘nlab begunoh odamlarni ham “terrorchi” sifatida AQShga “sotgan”. Sobiq Pokiston prezidenti Parvez Musharraf o‘z kitobida Pokiston har bir topshirilgan shaxs uchun 5 ming dollar olganini yozgan.
Endi Pokiston yana bir “terrorchi”ni Trampga topshirdi va bu harakatini yirik diplomatik yutuq sifatida ko‘rsatmoqda. Lekin aslida bu faqat katta siyosiy o‘yinning kichik bir bo‘lagidir.
IShID Xurosonning Pokistondagi faoliyati
Muhammad Sharifullohning hibsga olinishi emas, balki IShID Xurosonning qanday qilib Pokistonda erkin harakatlanayotgani savol tug‘diradi. Haqiqat shundaki, Pokiston IShID Xurosonni Afg‘onistonda proksi vosita sifatida ishlatmoqda. Bu borada ko‘plab dalillar mavjud.
Tolibon Afg‘onistonda hokimiyat tepasiga kelganidan so‘ng IShIDga qarshi qattiq kurash boshladi va ushbu guruhning ko‘plab yetakchilari yo‘q qilindi. Shundan so‘ng, IShID Xuroson qoldiqlari Pokistonga qochib, u yerda xavfsiz boshpana topdi. Bugungi kunda ular Pokistondan turib o‘z hujumlarini rejalashtirmoqda.
So‘nggi oylarda Afg‘oniston va mintaqada sodir bo‘lgan (Qandahordagi bankka hujum, Bag‘landagi masjid portlashi, Kunduzdagi bank hujumi, Hajji Xalilga qilingan hujum va boshqalar) aksariyat hujumlar Balujistondan boshqarilgani haqida ma’lumotlar mavjud. Ushbu hujumchilarning aksariyati Balujistondagi maxsus markazlarda tayyorgarlikdan o‘tgan.
Pokiston razvedka idoralari uzoq yillik tajribaga ega bo‘lib, ular ilgari Kashmir va boshqa hududlarda proksi guruhlar bilan ishlagan. Endilikda ular IShID Xurosonni strategik vosita sifatida ishlatmoqda. Bu guruhning faoliyati faqat Afg‘onistondagi beqarorlikni kuchaytiribgina qolmay, balki Tolibon ustidan bosim o‘tkazish vositasiga ham aylanmoqda.
Agar Vashington chindan ham IShIDga qarshi kurashda jiddiy bo‘lsa, unda ushbu guruhning xavfsiz boshpanalarini yo‘q qilishga e’tibor qaratishi kerak. Aks holda, faqat kichik bo‘g‘inlarni yo‘q qilish bilan bu urush hech qachon tugamaydi.
Pokiston hozirda jiddiy siyosiy va iqtisodiy muammolarga duch kelgan. U AQShning e’tiborini jalb qilish uchun harakat qilmoqda. Ilgari ham Pokiston ayrim shaxslarni AQShga topshirgan, lekin terrorizmning asosiy ildizlarini yo‘q qilish o‘rniga, guruhlarni strategik vosita sifatida ishlatishda davom etmoqda.
Bugun ham Pokiston o‘zining eski o‘yinini davom ettirmoqda. Muhammad Sharifullohning qo‘lga olinishi ham shunday siyosatning bir qismi. Dastlab, Pokiston bunday shaxslarga boshpana beradi, keyinchalik esa diplomatik imtiyoz olish uchun ularni AQShga topshiradi va bu harakatini katta g‘alaba sifatida ko‘rsatadi.
Haqiqiy kurash faqatgina terrorchi shaxslarga qarshi emas, balki ularning homiylari, moliyalashtiruvchi manbalari va xavfsiz boshpanalariga qarshi olib borilishi lozim. Agar AQSh yana haqiqatni e’tiborsiz qoldirsa, bu urush hech qachon tugamaydi. Pokiston esa o‘zining an’anaviy strategiyasini yanada rivojlantirib boraveradi.
