Ahmad Abed
Bugun ijtimoiy tarmoqlarda Tahrir al-Sham va IShID ni taqqoslaydigan va ularni islomga zarar keltiruvchi guruhlar sifatida ta’riflovchi postlarga duch keldim. Shuning uchun, betaraf yozuvchi sifatida bu ikki guruh orasidagi tafovutlarni qisqacha tahlil qilishga qaror qildim.
IShID va Tahrir al-Sham nomlari hozirgi kunda islomiy qurolli guruhlar orasida keng tarqalgan bo’lsa-da, ular o’rtasida chuqur ijtimoiy, aqidaviy va siyosiy tafovutlar mavjud bo’lib, har bir guruhni alohida ta’riflashni talab qiladi.
IShID, o’zining radikal takfiriy g’oyalari bilan tanilgan bir guruh bo’lib, musulmonlarni “Islom xalifaligi” nomi ostida aldanib, dunyo bo’ylab o’z ta’sirini yoydi. Boshqa tomondan, Tahrir al-Sham Suriya hukumatiga qarshi jiddiy jihod qilib, jihodni o’zining mas’uliyati sifatida qabul qilgan va hozirda natijaga erishgan.
IShID o’zining takfir siyosatini avj oldirib, har kimni o’ziga bay’at qilmaganini kofir deb hisoblaydi. Lekin Tahrir al-Sham takfir siyosatida ancha yumshoq bo’lib, faqat ochiq kofirlikka tushganlarni takfir qiladi.
IShID takfir hukmini faqat so’z bilan cheklamay, balki qattiq jazolar – o’lim, qamoq va qiynoqlar bilan amalga oshiradi. Qiziqarli jihati shundaki, bu guruhdagi oddiy odamlar ham fatvo chiqarishi mumkin va har xil kofirlik tamg’alarini ishlatadi. Tahrir al-Shamda esa faqat olimlar va ishonchli sudlar takfir fatvosini chiqarishi mumkin, oddiy odamlar bu masalada qaror qabul qilish huquqiga ega emaslar.
IShID o’zining ekstremistik harakatlariga qarshi chiqqan ko’plab islom olimlarini takfir qilib, yo’q qilgan va faqat o’zini shariatni vakili deb hisoblaydi. Biroq, Tahrir al-Sham islom olimlari bilan aloqalarni o’rnatib, ularni o’zining qonuniyligini tasdiqlash uchun ishlatishga harakat qiladi.
IShID “hozirgi xalifa” ni o’rnatish kerak deb hisoblaydi va uni e’lon qilish uchun hech qanday shart yoki bosqichga ehtiyoj sezmaydi. 2014-yilda o’z xalifaligining e’lon qilinishiga sabab bo’lgan bu holat katta muammolarni keltirib chiqardi. Tahrir al-Sham esa bosqichma-bosqich xalifalik tizimini o’rnatishga ishonadi va buning uchun avvalo sharoitlar yaratilishi va asta-sekin rivojlanishiga erishilishi kerak deb hisoblaydi.
Xulosa qilib aytganda, IShID va Tahrir al-Sham o’rtasida ideologiya, maqsadlar va siyosatlarda chuqur farqlar mavjud. Tahrir al-Sham o’z hududida xalq qo’llab-quvvatlashini olishga, islomiy tizimni o’rnatishga va o’rtacha islomiy qarshilik ko’rsatishga harakat qilayotgan bo’lsa, IShID o’zining radikal yondashuvi bilan ichki mojaro va xalqaro izolyatsiyaga sabab bo’lmoqda.
