Horit Obaida
7- Fathlarda faqat Allohning roziligini istash
Usmonli davlatining asoschisi Usmon ibn Erto‘g‘rulning fathlari iqtisodiy, harbiy yoki boshqa bir manfaat uchun emas edi, balki uning yagona maqsadi Islom dinini yoyish va tavhid so‘zini yuksaltirish edi.
Shu sababli, tarixchi Ahmad Rafiq o‘zining “At-Tarix al-Om al-Kabir” ensiklopediyasida shunday yozadi:
“Usmon nihoyatda dindor kishi bo‘lib, Islomni yoyish muqaddas vazifa ekanini bilardi. U keng siyosiy tafakkurga ega bo‘lib, imperiyasining asosini qudratga emas, balki Islomni yoyishga bo‘lgan muhabbatga qurgan edi.”
Misrlik olim shunday yozadi:
“Usmon ibn Erto‘g‘rul shunga ishongan ediki, uning hayotining yagona maqsadi Alloh yo‘lida jihod qilish va U Zotning kalimasini yuksaltirishdir. U butun jismoniy va aqliy kuchini shu yo‘lga bag‘ishlagan edi.”
Bu Usmonning e’tiqodi, qiyomat kuniga tayyorgarligi, mo‘minlarga bo‘lgan muhabbati, kofir va gunohkorlarga bo‘lgan nafrati, Alloh yo‘lida jihod qilish va haqiqatga da’vat etish kabi fazilatlarining natijasi edi.
Shu sababli, Usmon o‘zining fathlari davomida Kichik Osiyodagi hukmdorlarga “Islomni qabul qiling, jizya to‘lang yoki jangga tayyorlaning” deb murojaat qildi.
Shuning uchun ba’zi odamlar Islomni qabul qildi, ba’zilari jizya to‘lashga rozi bo‘ldi. Ammo Islomni ham qabul qilmagan, jizya ham to‘lamaganlar bilan Usmon urush e’lon qildi.
Natijada, u rumliklarni orqaga surib, o‘z hududini kengaytirdi. Uning Allohga bo‘lgan imoni va qiyomatdan qo‘rqishi sababli, shaxsiyatida muvozanat va joziba mavjud edi. Shuning uchun, uning qudrati adolatiga, saltanati rahm-shafqatiga va boyligi kamtarligiga hukmron bo‘la olmadi.
U Allohning madadiga loyiq bo‘ldi va Alloh unga g‘alaba sabablarini yaratib berdi. Bu – Allohning o‘z bandasi Usmonga bergan maxsus in’omi edi. Alloh unga oqilona rejalari, harbiy kuchining ortishi, haybat va izzat orqali Kichik Osiyoda kuch-qudrat berdi.
Allohning unga bergan maxsus yordami sababli, muvaffaqiyat eshiklari unga ochildi va oliy maqsadlari amalga oshdi.
Islom da’vatiga bo‘lgan muhabbati sababli u buyuk ishlarni amalga oshirdi; qilichi bilan yirik fathlarni qo‘lga kiritdi va imon hamda ezgu amallari bilan odamlarning qalbini zabt etdi. U har bir zabt etgan xalqini Islomga da’vat qildi.
U o‘z imperiyasining barcha hududlari va shaharlarida Islomiy ishlarni amalga oshirish uchun harakat qildi va adolatni yoyishga intildi. U mo‘minlarni nihoyatda sevardi va musulmonlarni chin dildan yaxshi ko‘rgani kabi, kofirlar va gunohkorlarni yoqtirmas edi.
Usmoniylarning boshqaruv qonuni
Usmoniy sultonlarining hayoti butunlay jihod va din bilan bog‘liq edi. Ular ulamolarni o‘z atrofiga to‘plagan va imperiya bo‘ylab shar’iy hukmlar joriy etilgan, tartib-intizom o‘rnatilgan edi.
Usmonning o‘z o‘g‘liga qoldirgan vasiyati hali ham tarix sahifalarida saqlanib qolgan va biz uni o‘qiganmiz. Bu vasiyatda Usmoniy imperiyasi barpo etilgan madaniy va Islomiy asoslar haqida bayon qilingan.
Usmon vafot etish arafasida o‘g‘liga shunday vasiyat qildi:
*”O‘g‘lim! O‘zingni Alloh buyurmagan ishlarga urma! Agar bir ishda qiyinchilikka duch kelsang, ulamolar bilan maslahatlash va ulardan yordam so‘ra. O‘g‘lim! Itoatkor odamlarga hurmat bilan munosabat qil, lashkar va askarlarga mukofot berib ulug‘la. Davlat va saltanatni shaytonning qo‘liga topshirma va shariatga xilof ish qiladiganlardan uzoq bo‘l!
Bilgin! Bizning maqsadimiz Allohning roziligidir, biz jihod orqali din nurini dunyoga yoyamiz. Shunday so‘zlarni aytki, Alloh ulardan rozi bo‘lsin.
O‘g‘lim! Biz mamlakatlarni vayron qilish va odamlarga zulm o‘tkazish uchun jang qilmaymiz; bizning yashashimiz ham, o‘limimiz ham faqat Islom uchundir. Bu – sen meros qilib olgan narsalardir.
