IShIDning psixologik tashviqoti! Birinchi qism

Hamza Xurosoniy

Psixologik urushning bir media tizimi sifatidagi taktikalari

DAISh(ISHID) Xavorij oddiy bir ekstremistik guruh emas edi, balki zo‘ravonlikni san’atga aylantirgan ilg‘or targ‘ibot mashinasi bo‘lgan. Bu guruh eng vahshiy o‘rta asrlar davrini 21-asrning ilg‘or media texnikalari bilan birlashtirib, terrorizmni jozibali va savdoga yaroqli mahsulotga aylantirdi. (ISHID)DAIShning psixologik urush taktikalari ommaviy axborot vositalaridan qanday suiste’mol qilish mumkinligini butun dunyoga ogohlantiruvchi saboqlar tarzida namoyon etdi. Bu ekstremistik va xayolparast guruh turli usullardan foydalanib o‘zining vahshiy va qonli amallarini dunyoga yetkazdi, taqvo libosida dunyoga tahdid yubordi va Islom dinining DAISh(ISHID)  istagan buzilgan manzarasini targ‘ib qildi. Quyida, bu xavorij guruhining psixologik urushdagi ba’zi uslublari keltirilgan:

  1. Do‘zaxiy mazmundagi Gollivud uslubidagi kontent ishlab chiqarish:

DAISh(ISHID)professional kinochilarni yollab, texnik jihatdan Gollivudning eng yaxshi mahsulotlariga raqobatchi bo‘lgan videolar ishlab chiqarar edi. Professional kameralar, hisob-kitobli yoritish, silliq montaj, epik musiqa va ta’sirli matnlar  barchasi qo‘rquvni namoyish etishga xizmat qilardi. Ular bilishardi: sifatli tasvirlar zo‘ravonlikni ishonchli ko‘rsatadi. Shu bois, media va ijtimoiy tarmoqlardan foydalanib, zo‘ravonlik va vahshiy harakatlarini dahshatli, ammo jozibali filmlar ko‘rinishida dunyoga namoyish etishdi.

  1. Ramzlar va afsonaviy qahramonlar yaratish:

DAISh(ISHID)  xorijlik jihodchilar va «shahid»lar kabi xarizmatik shaxslarni yaratib, adashgan yoshlarga ruhiy namuna taklif qildi. Ular zamonaviy inson afsona va qahramonlarga chanqoq ekanini anglagan va har doim ramzlar yaratishga uringan.

  1. Ziddiyatlar bilan o‘ynash:

Bir sahnada sokin va boladek yuzli jihodchi mushukni silaydi, boshqa sahnada esa xuddi o‘sha kishi garovdagining boshini kesadi. Bunday ataylab yaratilgan ziddiyatlar odamda ham qo‘rquv, ham qiziqish uyg‘otadi. Bu xavorij guruhining qora san’ati edi: ular qarama-qarshiliklar orqali ogohlantiradi va e’tibor jalb qilardi.

  1. G‘arb OAVlaridan foydalanish:

DAISh(ISHID)  global OAVlar shokli kontentga muhtoj ekanini tushungan. Shu bois, zo‘ravonlikni aynan CNN va BBC kabi tarmoqlar uchun yetarli darajada qo‘rqinchli, ammo tomoshabinni hissizlantirmaydigan darajada bajarardi. Ba’zida ular begunoh odamlarni shunchaki «mashq» uchun o‘ldirardi. Bu rahmsiz jinoyatchilar nafaqat Islom, balki insoniyatni ham haqorat qilishdi. Biroq, uzoq o‘tmay, ularning soxta obro‘si qulab tushdi.

  1. Yolg‘on «jamiyatga tegishlilik» hissini yaratish:

Xashteglar va raqamli kampaniyalar orqali tarafdorlariga go‘yoki ulug‘ «xalifalik»ning a’zosi bo‘lish hissini bergan. Haqiqiy hayotda chetlatilgan va kamsitilgan yoshlar birdaniga o‘zlarini muhim bir tuzumning a’zosi deb his qilardi. Bu yolg‘onchilik ularni ushbu illyuzion guruhga qo‘shilishga undardi.

  1. Vaqt va makon bilan o‘ynash:

Qonli va vahshiy amallarning videolarini global OAVlarning eng ko‘p tomosha qilinadigan soatlarida tarqatib, ta’sir doirasini maksimal darajaga yetkazardi. DAISh(ISHID)  shuni yaxshi bilardi: media terrorizmi quroldan ko‘ra ko‘proq aniq vaqt rejasi talab etadi. Shu yo‘l bilan ular butun dunyoni tahdid ostida qoldirardi.

  1. Qo‘rquvni shaxsiylashtirish:

DAISh(ISHID) jurnalistlar va siyosatchilarga shaxsiy tahdidnomalar yuborib, hech kim xavfsiz emasligi tuyg‘usini uyg‘otardi. Bu usul bilan ular qo‘rquvni mavhum hissiyotdan real xavfga aylantirardi.

  1. Diniy ramzlardan suiste’mol qilish:

Qatl videolarining boshida Qur’on oyatlarini o‘qib, go‘yoki Islom zo‘ravonlikni buyurgandek ko‘rsatishga urinishardi. Har gal qatl yoki bosh kesishdan oldin ular Qur’on tilovat qilardi. Bu esa Islomni yolg‘oncha vahshiy dinga o‘xshatish uchun qilinardi. Ammo asl Islom bunday zo‘ravonliklarni mutlaqo qoralagan.

  1. Soxta kuch illyuziyasi yaratish:

Tartibli jihodchilar safi va harbiy texnikani ko‘rsatib, o‘zlarini mag‘lub etib bo‘lmaydigan armiya sifatida taqdim etardi. Ko‘pchilik bu suratlar soxta yoki bo‘rttirilgan bo‘lib, e’tiborni tortish uchun mo‘ljallangan edi. Ammo tez orada ularning asl zaifligi fosh bo‘ldi.

  1. Tana harakati orqali ruhiy ustunlik:

Qatl videolarida qotillar har doim xotirjam va ishonchli ko‘rinar, qurbonlar esa titrardi. Bu qarama-qarshi holat aniq bir xabar berardi «Biz kuchlimiz, sizlar zaifsizlar»

Xulosa:

DAISh(ISHID) ushbu uslublar orqali faoliyati avjida bo‘lgan davrda kuniga 90 mingdan ortiq tvitlar tarqata olar va raqamli targ‘ibot orqali millionlab dollar mablag‘ yig‘ardi. Ammo ularning bu media yutuqlari oxir-oqibat inqirozga yuz tutdi, chunki ularning cheksiz zo‘ravonligi hatto dastlabki tarafdorlari uchun ham chidab bo‘lmas darajaga yetdi. Bugun, DAISh (ISHID) targ‘ibot merosi bizga shuni o‘rgatadi: raqamli asrda urush vositalari o‘zgargan bir kamera toptankidan xavfliroq, bir xashteg esa Kalashnikovdan o‘limliroq bo‘lishi mumkin.

leave a reply