Rahmatulloh Fayzan
Afg’oniston va Eron, shubhasiz, rasmiy chegaralar yaratilishidan oldin, bir sivilizatsiya egalari edi; Ko’pgina hukmdorlar bugungi Eron va Afg’oniston deb ataladigan geografiyani boshqargan va hozirgi Eron tarixiy Eronning bir qismidir.
Rasmiy chegaralar chizilib, chegaralar belgilab qo‘yilgandan beri eronliklar ongida qandaydir tafakkur saqlanib qolgan, ya’ni: (Afg‘oniston Eronniki bo‘lgan va Eronnikidir) va bu jumlani noqulaylik va sabab sifatida qabul qilish tabiiy. Afg’on xalqining munosabatiga sabab bo’ladi.
Agar Afg’oniston 1935 yilda Fars kabi o’zi uchun (Eron) nomini tanlagan bo’lsa, bugungi kunda (Fors, Eron Afg’onistonning bir qismi bo’lgan yoki bo’lgan edi?)
Ba’zan eronlik diplomatlar va ziyolilar Afg’oniston haqida o’z mulkini hidlaydigan hissiy va mas’uliyatsiz bayonotlar berishadi, bunday bayonotlarning ildizi mana shu noto’g’ri gapda yotadi: (Afg’oniston Eronga tegishli edi).
Bugungi sharoitlar juda o’zgardi, Afg’oniston va Eron xalqlari turli arzishlar va siyosiy tizimlarga ega, o’zlarining geografik va iqtisodiy chegaralariga ega, Fors tili, umumiy tarix va islom diniga ega bo’lgan ikki mustaqil davlatda yashaydilar. Bor-yo’g’i uchta element-bu ikki mamlakat xalqlari o’rtasida munosabatlarni o’rnatishi mumkin va tamom.
Eron Islom Respublikasining Afg‘onistondagi elchisi va maxsus vakili; Afg‘oniston va Eron o‘rtasidagi munosabatlarni yo‘lga qo‘yishda konstruktiv qadamlar qo‘ygan va uzoq tarixga ega diplomatlardan biri bo‘lgan janob Hasan Kazemi Qomi tahsinga sazovor, ammo uning Afg‘oniston haqidagi so‘nggi provokatsion bayonotlari ham shu gap va yolg‘onga asoslangan (Afg‘oniston Erondandir).
Janob Qomiyga shuni eslatib o‘tishimiz kerakki, Afg‘oniston endi mustaqil davlat va markazlashgan tizimga ega, bu tizimda Tashqi ishlar vazirligi deb nomlangan tashqi siyosat instituti va qo‘shimcha ravishda Zabihulloh Mujohid ismli rasmiy matbuot kotibi bor. Afg’oniston endi proksi urushlar markazi bo’lmaydi!
Falastin va ayniqsa, Aqso Sharif masalasi e’tiqod nuqtai nazaridan (musulmonlarning birinchi qiblasi) bo‘lib, butun Islom ummatining umumiy holi bo‘lib, Afg‘oniston ham Islom ummatining bir qismidir.
Afg’onistonning hozirgi tuzumi Falastin zulmi azobini hammadan ko’ra ko’proq his qilmoqda va bu borada Afg’onistonning hozirgi hukumatining pozitsiyasi aniq. Menimcha, bu boshqa davlat diplomatlariga, Ayniqsa Eron, Afg’onistonning tashqi siyosatini sharhlashga majbur emas.
Eron bir necha yillardan beri Isroil bilan o’yin o’ynayapti (sichqon va mushik), bo’lmasa! Xo’sh, nega ular Isroilning Falastindagi jinoyatlarini faqat so’z bilan qoralaydilar va tamom, ularning ham istishhodi tanklari bor, ular Falastinni himoya qilish uchun u erga istishhodi tanklarini yuborganmi?
Xovar Miyonadagi iqtisodiy manfaatlari uchun ishishhodilardan foydalana oladigan Eron; Xo’sh, nega u mintaqada har tomonlama kuchli va dolzarb bo’lgan hozirgi Falastin muammosida Hizbullohga urush qo’mondonligini bera olmaydi?