Abod Balxiy
IShIDxalqaro jihodiy harakatlarga nisbatan noto‘g‘ri va ekstremistik pozitsiyaga ega bo‘lib, ko‘plab jihodiy harakatlarni adashgan va kofirlarning do‘sti deb taqdim etadi. IShID o‘z ekstremistik g‘oyalariga asoslanib, Islomiy Amirlik, Jabhat an-Nusra, al-Qoida, Hamas, Shabob, Ansar al-Islom va Pokiston Toliblar Harakatiga qarshi jang qilishni joiz, ularning mujahidlarini o‘ldirishni esa shar’iy deb hisoblaydi.
Bu yerda qisqacha IShIDning xavorijlaridek mujahidlarga qarshi urush olib borishi uchun asos qilib olgan da’volariga e’tibor qaratamiz:
- Islomiy Amirlikka nisbatan pozitsiya:
IShIDning ta’kidlashicha, Islomiy Amirlik Afg‘onistonda milliy davlat tuzishga e’tibor qaratmoqda va IShIDning “Xalifalik dunyosi” degan vahshiylik nazariyasiga sodiq emas; shuning uchun ularning fikricha, Islomiy Amirlikka qarshi urushish vojib va ularning mas’uliyatidir.
Shu bilan birga, Islomiy Amirlik boshidanoq rostgo‘ylik bilan yovuzlik va buzg‘unchilikka qarshi kurash olib bordi, mamlakatni parchalashdan saqladi, zulm va adolatsizlikka barham berdi, xavfsizlikni ta’minladi va to‘liq Islomiy tizimni o‘rnatdi. Keyinchalik, yigirma yil davomida bosqinga qarshi jihod qilib, Afg‘onistonda yana bir bor Islomiy tizimni o‘rnatdi va to‘liq xavfsizlikni tikladi.
- Al-Qoidaga nisbatan pozitsiya:
IShIDo‘zini yagona qonuniy Islomiy xalifalik deb e’lon qilib, barcha musulmonlar unga bay’at qilishi kerakligini ta’kidlaydi. Ularning fikricha, al-Qoida go‘yoki asosiy maqsad – xalifalikni barpo etishga sodiq emas va faoliyati faqat cheklangan hududlarda amalga oshiriladi, IShID esa xalqaro xalifalik g‘oyasiga urg‘u beradi.
Shuningdek, IShID al-Qoida yondashuvini “yumshoq” deb hisoblaydi va ularni kofir davlatlar bilan aloqa o‘rnatishda ayblaydi, uzoq muddatli siyosiy kurashga ishonadi. Al-Qoida musulmonlarning qo‘llab-quvvatlashini qo‘lga kiritish uchun katta e’tibor beradi, ammo IShID ning fikricha, faqatgina zo‘ravonlik va jismoniy urush birinchi o‘rinda bo‘lishi kerak, oddiy musulmonlarni qo‘llab-quvvatlashga esa ahamiyat bermaydi.
Al-Qoida esa musulmonlarni uyg‘otish va Islomiy hududlarni kofir kuchlarga qarshi himoya qilishda muhim rol o‘ynagan.
- Jabhat an-Nusra yoki Tahrir ash-Shomga nisbatan pozitsiya:
Jabhat an-Nusra aslida al-Qoidaning bir bo‘limi bo‘lib, Suriyada mahalliy guruhlar va xalq bilan hamkorlik qilishni afzal ko‘radi va Suriya urushini mahalliy jihod deb hisoblaydi. Ular IShID ning xalqaro xalifalikni razvedka loyihasi sifatida ko‘radi va mahalliy aholining qo‘llab-quvvatlashiga katta ahamiyat beradi.
Bu guruh o‘z harakatlari orqali Suriya aholisi va boshqa Islomiy guruhlarning qo‘llab-quvvatlashini qozonishga harakat qiladi. Ammo, IShID esa mahalliy xalqni qo‘llab-quvvatlashga ahamiyat bermaydi va zo‘ravonlik va ekstremizmga e’tibor qaratadi. Shu sababli, Jabhat an-Nusra yoki Tahrir ash-Shomni “yumshoq yo‘l tarafdorlari” deb ataydi, ularning siyosiy faoliyatlari va mahalliy bitimlarini qoralaydi va ularga qarshi urushishni jihod deb biladi.
Shu bilan birga, Tahrir ash-Shom o‘z yurtini ozod qilish va Islomiy tizimni o‘rnatishda aksariyat jihodiy harakatlarga nisbatan yaxshiroq faoliyat olib borgan.
