Doktor Farhan
2002-yil iyun oyida Pokiston hukumati kutilmagan bir qaror chiqardi. Unga ko‘ra, bir necha yirik kompaniyalarga minglab gektar qishloq xo‘jaligi yerlarini ijaraga olish va mamlakatda korporativ dehqonchilik tizimini yo‘lga qo‘yish huquqi berildi. Hukumating fikricha, bu qadam Pokiston qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish va ishlab chiqarishni oshirish uchun zarur edi.
Korporativ dehqonchilik degani minglab gektar yerlarni qamrab olgan, zamonaviy texnika va ilg‘or usullar asosida ishlovchi yirik fermer xo‘jaliklari tashkil etilishi demakdir. Ammo amalda bunday loyiha oddiy dehqonlar manfaatiga xizmat qilmadi. Chunki Pokistonda faqat bir necha katta yer egalari bunday imkoniyatlardan foydalana olar edilar, qolganlar esa kichik yer egalari edilar. Shu bois, yirik qishloq xo‘jaligini rivojlantirish bahonasida ko‘plab oddiy fuqarolarning yerlari birlashtirilib, xorijiy korporatsiyalar ixtiyoriga topshirildi.
Bu kompaniyalar asosan g‘arb davlatlarining ko‘p millatli korporatsiyalari bo‘lib, turli mamlakatlardan kelgan sarmoyadorlar ularning tarkibida ishtirok etardi. Dastlab bu reja Pokiston taraqqiyoti uchun foydali deb taqdim qilindi, ammo o‘sha paytda millatchi olimlar va haqiqiy vatanparvarlar bu ishning oqibatlarini salbiy baholadilar. Ular bu qaror uzoq muddatda mamlakat mustaqilligiga xavf tug‘diradi, deb ogohlantirdilar.
Ulamolar o‘sha paytda Falastin saboqlarini eslatdilar. Ularning fikricha, Falastin 80 yil davomida Usmoniy xalifaligi tarkibida bo‘lgan, va u davrda butun Falastinda birorta ham yahudiy aholi punkti yo‘q edi. Xalifalik yahudiylarga muqaddas joylarni ziyorat qilishga ruxsat bergan, ammo yer sotib olib doimiy yashashni qat’iyan man qilgan. Chunki xalifa bilgan: yahudiylar asta-sekin Falastinga joylashib, keyinchalik uni egallab, o‘z davlatlarini tuzmoqchi edilar.
Sulton Abdulhamid II o‘z xotiralarida yozadi: Theodor Herzl, Butunjahon Yahudiylar Tashkiloti rahbari, bir necha bor menga murojaat qilib, Falastinda yahudiylarga yer sotib olishga ruxsat so‘radi. Ammo men qat’iyan rad etdim. U hatto katta miqdorda pul taklif qildi, ammo men shunday dedim: Bu ish men tirik ekan, aslo bo‘lmaydi.
Shundan so‘ng Herzl va uning tarafdorlari Sulton Abdulhamidga qarshi harakat boshladilar. Natijada sulton taxtdan ag‘darildi va uy qamog‘iga tashlandi. 1920-yilda Usmoniy xalifaligi qulagach, Falastin inglizlar nazoratiga o‘tdi va britaniyaliklar rahbarligida yahudiylarni Falastinga joylashtirish jarayoni boshlandi.
Avvaliga ular yerlarni ikki-uch barobar narxda sotib olib, keyinchalik o‘sha yerlar ustida Isroil davlatini tuzdilar. Natijada Falastin butunlay ishg‘ol qilindi, arab dunyosi esa doimiy notinchlikka yuz tutdi.
Bugun o‘sha ssenariy Pokistonda yana takrorlanayotgandek. So‘nggi yillarda ayrim manbalarga ko‘ra, Xaniwaldan Sialkotgacha cho‘zilgan hududda Xristian davlat tuzish rejasi bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Bu avvaliga mish-mishdek tuyulgan, ammo hozirda bu hududlarda 30 ga yaqin rasmiy Xristian koloniyalari barpo etilgan, yana o‘nlab norasmiy koloniyalar esa tez sur’atda kengaymoqda.
Tahlilchilarning fikricha, qishloq xo‘jaligi yerlarini ko‘p millatli, yahudiy va xristian sarmoyadorlari sherik bo‘lgan kompaniyalarga topshirish aslida Pokistonda yangi mustamlakachilik bosqichini boshlab berdi.
Garchi bu yerlar ijaraga berilgan deb rasmiylashtirilgan bo‘lsa-da, ijaraning muddati ham, yer miqdori ham belgilanmagan. Demak, amalda bu yerlarga egalik doimiy tus olgan.
Pokistonda bunday misol ilgari ham bo‘lgan. Mustamlaka davrida Britaniya gubernatori Sir Mody Qadiyaniylarga Chenab daryosi bo‘yida katta yerlarni ijaraga bergan. Ular u yerda Rabva nomli shahar barpo etdilar (hozir Chenab Nagar deb ataladi). Bu yer hanuzgacha Ahmadiyya jamoasi rahbarining ijarasida deb hujjatlarda qayd etilgan, ammo u joyda musulmonlar yashashga ruxsat etilmaydi. Bu hudud deyarli davlat ichidagi davlat shaklini olgan.
Pokiston tarixi shuni ko‘rsatadiki, mamlakat siyosiy tizimi doimo harbiy doiralar va razvedka tashkilotlari nazorati ostida bo‘lgan. Shunday ekan, bunday loyihalar, ichkarida ham, tashqarida ham, aynan ular tomonidan yo‘lga qo‘yiladi.
Bugun Pokiston musulmon xalqi hushyor bo‘lishi, bu tahdidni jiddiy qabul qilishi va o‘z yurtini himoya qilishi kerak. Islom nomi bilan barpo etilgan bu mamlakatni Xristianlarga yoki g‘arbiy sarmoyadorlarga sotib yuborish bu tarixni yana bir bor takrorlash bo‘lur edi.
