Ali Ansor

Hayotdagi qiyinchiliklar, ruhiy tanglik va iqtisodiy muammolar insonni qattiq, nomaqbul va noto‘g‘ri ishlarni qilishga undaydi. Chunki imkoniyatlar bo‘lmagan holda hech narsaga erishib bo‘lmaydi. Ushbu dunyo va hayot imkoniyatlarga bog‘liqdir. Insonning ruhiy, iqtisodiy va fikriy jihatdan holati yaxshi bo‘lsa, u kuchliroq bo‘ladi va haqiqatni yaxshiroq anglaydi. Ammo hayotdagi pasayish va ko‘tarilishlar uni o‘ziga tortib, insonni haqiqatdan uzoqlashtiradi va o‘z maqsadlariga erishish uchun qonuniy yoki noqonuniy har qanday harakatni amalga oshirishga majbur qiladi.

Bu turdagi qiyinchiliklar hayotning ajralmas qismidir. Ammo boshqalarni zaifligidan foydalanib, ularni nomaqbul ishlarga majburlaydigan shaxslar eng baxtsiz odamlardir. IShIDkabi guruhlar bunga misoldir. Ular insonparvarlikdan, hamdardlik va rahmdillikdan mahrum bo‘lib, hayotdagi qiyinchiliklarni tushunmaydi.

Tojikiston dunyoning eng beqaror, orqada qolgan va zaif davlatlaridan biri bo‘lib, iqtisod, ilm-fan, diniy erkinlik va insoniy ustuvorliklar pasayishda davom etmoqda. Shu bilan birga, qashshoqlik, ishsizlik va siyosiy hamda iqtisodiy nizolar avjiga chiqqan.

Tojikistonning ko‘plab fuqarolari Yevropa mamlakatlarida mehnat qilib, daromad topadi. Chunki ularning mamlakatida investitsiyalar, tartibli davlat tizimi va tadbirkorlar bilan davlat amaldorlari o‘rtasida to‘liq hamkorlik yo‘q. Ushbu zaifliklar tojikistonliklarni pul topish uchun IShIDga qo‘shilishga majbur qilmoqda. IShID esa ularning hayotiga pul evaziga “xizmat qiladi.”

Xuroson sho‘basi asosan tojikistonliklardan iborat. “New York Times” gazetasida chop etilgan bir hisobotga ko‘ra, Xuroson sho‘basining yarmi tojikistonliklardan tashkil topgan. 2014 yildan 2019 yilgacha 2000 nafar tojikistonlik Suriyada va Iroqda IShID safiga qo‘shilgan.

IShIDning Moskva, Afg‘oniston va boshqa mintaqa mamlakatlaridagi hujumlarida bir necha bor tojikistonliklar qo‘lga olingan. Ular qiyinchiliklar sababli IShIDning moliyaviy takliflarini qabul qilganini va guruhga qo‘shilganini tan olishgan.

Tojikistonning yuqori organlarida korrupsiya eng yuqori cho‘qqisiga yetgan. Poraxo‘rlik, o‘g‘rilik va talonchilik bu davlatning ajralmas qismi bo‘lib qolgan. Bu holat Tojikistonni kun sayin pasayishga olib bormoqda. Mamlakat yetakchilari xalq uchun ish o‘rinlari yaratish va qashshoqlikni kamaytirish o‘rniga faqat o‘z manfaati va boyligini oshirish bilan band.

Faqat qashshoqlik emas, balki diniy erkinliklarning cheklanishi ham tojikistonlik yoshlarni IShID safiga olib kelayotgan muhim sababdir. IShID yoshlarni diniy erkinlik, kuchli e’tiqod va global xalifalik va’dasi bilan jalb qilmoqda. Bu esa hissiyotlarga berilgan yoshlarning osonlik bilan aldanishiga va guruhga qo‘shilishiga sabab bo‘lmoqda.

Qashshoqlik, erkinliklarning cheklanishi va diktatorlik Tojikiston xalqini IShIDga olib kelayotgan yana bir katta sababdir. 1992-1997 yillar oralig‘ida Tojikiston Islomiy Ozodlik harakati bilan jang qilgan. Bu urush tugagan bo‘lsa-da, 2015 yilda harakat noqonuniy deb e’lon qilindi va uning yetakchilari hibsga olingan yoki o‘ldirilgan. Tojikiston Prezidenti Imomali Rahmon 1994 yildan buyon hokimiyatni boshqarib kelmoqda va u uzoq vaqt bu lavozimda qoladi, degan fikr bor.

Xulosa qilib aytganda, IShIDning zaifligi va tanazzulining asosiy sabablaridan biri uning a’zolari orasida kuchli e’tiqodning yo‘qligidir. Ushbu guruh a’zolari, jumladan tojikistonliklar, moliyaviy manfaat, lavozim va boshqa maqsadlar uchun yig‘ilgan, lekin kuchli e’tiqod va reja asosida emas. Shu sababli, bu guruh tanazzul tomon harakat qilmoqda.