Maulvi Ahmad Ali
Takfirda ehtiyotkorlik
Ahli Sunna val-Jamoa ulamolari va salaflar bu masalada ittifoqdirlar: takfir qilishda katta ehtiyotkorlik bilan yondashish lozim. Bu har kimning ishi emas va har bir kishining so‘zlari bu borada e’tiborga loyiq emas. Balki, bu masalada ummat tomonidan ilm, taqvo va ehtiyotkorligi tan olingan ulug‘ salaflarning fikrlariga e’tibor berilishi lozim.
Chunki Payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.) aytganlar:
“Qaysi bir kishi o‘z birodariga: ‘Ey kofir’ desa, bu ikki kishidan biriga qaytadi” (Muttafaqun ‘alayh).
Shuningdek, Abu Zar (r.a.)dan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz (s.a.v.) aytdilar:
“Biror kishi boshqa bir kishini ‘fosiq’ yoki ‘kofir’ deb chaqirmasin. Agar bu gap to‘g‘ri bo‘lmasa, bu ayb uning o‘ziga qaytadi” (Muttafaqun ‘alayh).
Bundan tashqari: “Kimki boshqa bir odamni ‘kofir’ deb chaqirsa yoki ‘Allohning dushmani’ desa, agar bu gap noto‘g‘ri bo‘lsa, bu so‘z unga qaytadi” (Muttafaqun ‘alayh).
- Imom Ibn Nujaym (r.a.) aytadi:
“Olim musulmonlarni takfir qilishga shoshilmasligi lozim.”
Shuningdek, qisqacha aytadi:
“Agar masalada takfirni talab qiluvchi ko‘plab dalillar va uni rad etuvchi faqat bitta dalil mavjud bo‘lsa, muftiy musulmonga nisbatan yaxshi gumon qilib, takfirni rad etuvchi dalilga moyil bo‘lishi kerak.” (“Al-Bahr ar-Roik”, 5-jild, 134-bet)
Hoti Ibn Abi Balta’a (r.a.)ning voqeasi ham yaxshi misoldir. U Payg‘ambarimizga (s.a.v.):
“Ey Allohning Rasuli, menga shoshilmang,” dedi. Rasululloh (s.a.v.) ham shoshilmadilar va uning so‘zlarini tingladilar. Chunki uning jinoyati isbotlangan edi, lekin u: “Men bu ishni murtadlik uchun emas, balki shaxsiy manfaatlar sabab qildim,” deb tushuntirdi. Rasululloh (s.a.v.) uni tasdiqladilar va sahobalarga: “Hoti rost gapiryapti, uni qo‘yib yuboringlar,” dedilar.
- Alloma Shomiy (r.a.) shunday deydi:
“Imom Tahoviy rahimahulloh bizga shunday rivoyat qilgan: Bir insonni faqat uni Islomga kiritgan narsalarni rad etgan holda imondan chiqarish mumkin. Shunday ekan, agar biror dalil kufrni aniq isbot qilsa, u holda hukm chiqariladi. Ammo shubhali holatlarda bunday hukm chiqarilmaydi, chunki Islom shubha bilan yo‘qolmaydi.” (“Rodd al-Muhtor”, Murtadlar haqida, 256-bet).
- Alloma Ibn Humam (r.a.):
“Madhab ahli orasida ko‘p takfir qilinadi, lekin bu mujtahid faqihlarning emas, balki boshqalarning so‘zlari. Faqat faqihlarning gaplari e’tiborga loyiq.” (“Fath al-Qodir”, 6-jild, 100-bet)
- Imom Shatibiy (r.a.):
“Aqida jihatdan katta bid’at egalarini takfir qilish masalasida turli fikrlar bor. Ammo eng kuchli fikr, bunday guruhlarni takfir qilish qat’iy emasligi. Salaf solihlarning amallari ham bunga dalolat qiladi.” (“Al-I’tisom”, 2-jild, 22-bet)
Xulosa:
Takfir – bu juda xavfli masala. Ulamolar va salaflar bu masalada doimo ehtiyotkor bo‘lib, ummatni tafriqadan saqlaganlar. Ammo ilm va aqlsiz kimsalar bu masalada noto‘g‘ri qarorlar chiqargan va ummatni fitnaga solganlar.
Payg‘ambarimiz (s.a.v.) dedilar: “Din borasida haddan oshganlar halok bo‘ladi.” (Muslim, “Ilm kitobi”).
Shunday ekan, takfir va haddan oshganlik ummat uchun katta halokatga olib kelishi mumkin.
