Bahand

Qur’oni Karimda bu fikrga ishora:

Xorijiylarning amaliy harakatlari va tarixiy xatolariga oydinlik kiritishdan oldin, avvalo, Alloh taolo o‘z kalomida ularning oxiri haqida nima deganini muhokama qilamiz. Alloh taolo aytadi:
قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا.
Tarjimasi: (Ey Muhammad, ularga Allohning salomlari va salomlari bo‘lsin) ayting: Biz sizga amallari juda yomon bo‘lgan kimsalarning xabarini beraylikmi? Ularning amallari dunyo hayotida yo’q bo’lib ketgan va o’zlarini yaxshilik qilyapman, deb o’ylaydilar.
Imom Tabariy rahimahulloh o‘z tafsirlarida bir voqeani rivoyat qilganlar, o‘shanda Ibn al-Kava (xavorijlarning muhim a’zosi) Hazrati Ali roziyallohu anhuga: Bu odamlar kimlar? Hazrati Ali (r.a.) javob berdilarki, sen va do‘stlaring.
Alloh taolo boshqa joyda aytadi:
هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ ۖ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ ۗ
Tarjimasi: Alloh taolo senga Qurʼonni nozil qildi, uning baʼzi oyatlari qatʼiy va maʼnosi ochiq, bular kitobning mohiyati, baʼzilarining maʼnosi yashirin va shubhali, qalblari moyil boʻlgan zotlardir. Haqdan botilga.Ular odamlarni vasvasaga solish uchun bunday oyatlarga ma’no topishni istaydilar va talqin izlaydilar.
Hofiz ibn Kasir rahimahulloh o‘z tafsirida Imom Ahmad rahimahullohdan bir hadis keltirgan va shunday yozadi:
وقال الإمام أحمد حدثنا أبو كامل، حدثنا حماد، عن أبي غالب قال: سمعت أبا أمامة يحدث عن النبي صلى الله علیه وسلم في قوله: فأما الذين في قلوبهم زيغ فيتبعون ما تشابه منه قال: “هم الخوارج”.
Tarjimasi: Abu Imoma, Alloh undan rozi bo‘lsin, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar: “O‘xshash oyatlarning ma’nosini izlab, fitnaga sabab bo‘lmoqchi bo‘lganlar xavorijdirlar”.

Xorijiylarning birinchi fitnasi o‘lja taqsimlashda Zul-xuysra talab qilgan moddiy va dunyo boyliklarini qo‘lga kiritish maqsadida sodir bo‘lganligi sababli, bu oyat va rivoyatlardan ma’lum bo‘ladiki, ularning kelajakda qiladigan barcha amallari nomidan. din va xalifalik moddiy va boylik olib kelish uchundir.

Bu mazmunda boshqa oyatlar ham nozil bo‘lib, ko‘pchilik mufassirlar o‘zlarining ishonchli tafsirlarida Xavorijga ishora qilganlar; Ibn Abbos roziyallohu anhu Xavorijlar ustidagi “Mol oqlash kuni” oyatini tafsir qilganidek.

davom etadi…