Hijoz Tamim

Insonparvarlik Yordamlarini O‘g‘irlash!

ISHID guruhi nafaqat harbiy va mafkuraviy maqsadlarini zo‘ravonlik orqali ta’minlashga uringan, balki insonparvarlik va yordam resurslaridan ham siyosiy hamda moliyaviy maqsadlar yo‘lida foydalanishga harakat qilgan. So‘nggi yillarda xalqaro ishonchli manbalar (shu jumladan, BMTga qarashli Butunjahon Oziq-ovqat Dasturi – WFP, France24, BBC va boshqa ommaviy axborot vositalari) bergan hisobotlarga ko‘ra, ISHID insonparvarlik yordamlarini tarqatish jarayonida bu yordamlarga tajovuz qilib, asl logotip va belgilarni olib tashlab, ularning o‘rniga o‘z belgilarini qo‘ygan va yordamlarni o‘z nomidan muhtojlarga tarqatgan.

Insonparvarlik yordami muhtojlarning hayotini saqlab qolish uchun berilayotgan bo‘lsa-da, ISHID bu yordamlarni o‘z nazorati ostidagi hududlarda hukmronlik o‘rnatish, aholini boshqarish va o‘zini moliyalashtirish vositasiga aylantirgan. Bu holat nafaqat inson huquqlarining jiddiy buzilishi, balki global insonparvarlik tizimi va yordam tashkilotlarini obro‘sizlantirishga urinish hisoblanadi.

Ushbu bo‘limda biz ISHID tomonidan yordamlarning o‘g‘irlanishi, undan noto‘g‘ri foydalanish va bu orqadagi strategik maqsadlarni xalqaro manbalar asosida tahlil qilamiz:

1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining xavotirlari:

2015-yilda BMTga qarashli Butunjahon Oziq-ovqat Dasturi (WFP) o‘z hisobotida oziq-ovqat yordamlarining ISHID tomonidan o‘g‘irlangani, tashkilot belgilarining olib tashlangani va ISHID logotiplari bilan almashtirilganini ma’lum qilgan. Bu yordamlar keyin ISHID tomonidan tarqatilgan va ular shu orqali xalq orasida o‘ziga legitimlik yaratishga uringan. BBC News va France24 Observers ham shunga o‘xshash hisobotlarni e’lon qilgan.

2. Business Insider hisobotidagi ma’lumotlar:

Ushbu manba o‘z hisobotida shunday degan: ISHID yordam tarqatish ustidan qattiq nazorat o‘rnatgan va barcha yordamlarni faqat o‘zi tarqatishini xohlagan. Agar yordam qutisida boshqa tashkilotning belgisi bo‘lsa, ularni tarqatishga ruxsat bermagan. Maqsadi – yordamlarni o‘z nomidan taqdim etish va shu orqali jamoatchilikni o‘z tarafdori qilish bo‘lgan.

3. Yordam yetkazish jarayonida majburiy to‘lovlar:

ISHID xalqaro yordamlarni yetkazish jarayonida yordam tashkilotlaridan majburan pul olgan. Bu pullar ko‘pincha “tashish xarajati” nomi ostida yig‘ilgan bo‘lsa-da, aslida bu bir turdagi tovlamachilik edi. Bu daromad ISHID uchun muhim moliyaviy manbalardan biri bo‘lgan.

ISHID Hning insonparvarlik yordami o‘g‘irligidagi strategik maqsadlari:

1. Moliyaviy manba yaratish:

ISHID bu yordamlarni sotib, o‘zini moliyalashtirish uchun foydalanar edi va bu orqali millionlab dollar daromad topgan.

2. Moliyaviy manbani almashtirish:

Urush holati yoki dushman nazorati ostidagi sharoitlarda rasmiy va to‘g‘ridan-to‘g‘ri moliyalashtirish mushkul bo‘lgan. Shu sabab, ISHID pul yuvish usullari yordamida insonparvarlik yordamlarini bilvosita daromad manbaiga aylantirgan. (Pul yuvish mavzusi keyingi bo‘limlarda batafsil tushuntiriladi, in shaa Alloh.)

3. Ta’sir doirasini kengaytirish:

ISHID odatda o‘g‘irlangan yordamlarning bir qismini o‘z logotipi ostida nazorati ostidagi hududlarda muhtojlarga tarqatgan, bu orqali o‘zini xalq himoyachisi sifatida ko‘rsatishga harakat qilgan va xalqning qo‘llab-quvvatlashini olishni maqsad qilgan.

4. Targ‘ibotdan foydalanish:

ISHID bu yordamlarni o‘z jangarilari orqali tarqatilayotgani aks etgan videolarni e’lon qilgan. Bu esa ularning targ‘ibot siyosatining bir qismi bo‘lib, xalq orasida qo‘llov topish va o‘zining “legitim” tuzum ekanini isbotlash harakati edi.